දිනක් උගත් සේල නමැති බමුණා බුදුරදුන්ගේ මහා පුරුෂ ලක්ෂණ දැක සක්විති රජකම ගෙන පාලනය නො කරන්නේ මන්දැයි උන්වහන්සේගෙන් විමසුවා. “රාජභමස්මිං සේල ධර්ම රාජා අනුත්තරෝ” යනුවෙන් සේල බ්රාහ්මණයාට “මම රජෙක්මි , ශ්රේෂ්ඨ ධර්ම රාජයෙක්මි” යි පිළිතුරු දුනි. ඔබතුමා රජෙක් නම් සේනාපති වරු කවරෙක් දැයි බමුණා නැවත විමසූවිට සැරියුත් මුගලන් ආදී තම ශ්රාවකයන් ඒ උසස් තනතුරු දරන බව පෙන්වා දුන්නා.
අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ මහ රහතන් වහන්සේගෙන් ආරම්භ වූ බුද්ධ ශ්රාවක සංඝ සමාජය වැඩි කලක් ගත වීමට පෙර ලක්ෂ ගණනින් වර්ධනය වූ බව ශාසන ඉතිහාසය පෙන්වා දෙනව. උන්වහන්සේලා අතුරින් අග්රශ්රාවක සැරියුත් මුගලන් දෙදෙනා වහන්සේ ප්රධාන මහා ශ්රාවකත්වය දැරූ අසූ නමක් වැඩ සිටියා.
බෝසතුන් උතුම් බුද්ධ රාජ්යයට පත් වීමෙන් අනතුරුව තමා අවබෝධකොට ගත් ධර්මය පළමුව දේශනා කිරීම සඳහා බරණැස ඉසිපතනාරාමයෙහි එවකට වැඩ සිටිය පස්වග තවුසන් වෙත වැඩම වූ බව සෑම දෙනාම දන්නවා. දුෂ්කර ක්රියා සමයෙහි තමන්ට මහත්සේ උපකාර කළ බව සිහිපත් වී කෘතගුණ දැක්වීමට මෙසේ වැඩම කළ බව පැහැදිලියි.
එදා ප්රථම වරට දේශනා කොට වදාළ දම්සක් පැවතුම් සූත්රය ඇසීමට අපමණ දෙවි බඹුන් සිටියත් මනුෂ්යයන් වශයෙන් සිටියේ මේ පස්වග තවුසන් පමණයි. ධර්ම දේශනාව අවසාන වීමත් සමග කොණ්ඩඤ්ඤ තවුසා සෝවාන් භාවයට පත් වූවා. ඒ අවබෝධය ලබා ගැනීම නිසා එදා බුදුරදුන්“අඤ්ඤාසි වත හෝ කොණ්ඩඤ්ඤෝ” යනුවෙන් “කොණ්ඩඤ්ඤ තවුසාණන් ධර්මය දැනගත්තා”කියා සතුට ප්රකාශ කළා. කොණ්ඩඤ්ඤ හිමියන් එදා පටන් අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ නමින් හැමදෙනාම හඳුන්වන්න පටන් ගත්තා.
සාරිපුත්ත මොග්ගල්ලාන කියන නම් අපට පුංචිකාලෙ ඉදලම හුරුපුරුදුයි නේද යාලුවනේ. ඉන් මහා ඍද්ධ්මත් මහ මුගලන් මහ රහතන්වහන්සේ ගැන මම කලින් ලිපියක සදහන් කලා. අද අපි කථා කරන්නෙ සැරියුත් නැතිනම් සාරිපුත්ත නම් වූ විශ්වයක් පවා දනනැමූ උත්තමයන් වහන්සේ පිලිබදවයි. මේ විශ්වයේ පහල වූ මහා ප්රඥාසම්පන්නම පුද්ගලයන් අතරින් බුදුහිමියන්ට පමණක් දෙවෙනි වූ එකම උත්තම පුරුෂයා වන්නේ සැරියුත්නම් මේ මහා පුරුෂරත්නයයි.
සැරියුත් මහ තෙරුන් උතුරු ඉන්දියාවේ රජගහ නුවරට නුදුරින් පිහිටි නාලක බමුණු ගමේ වංගන්ත බමුණාට දාව රූපසාරී බැමිණිය ගේ කුසෙන් ඉපිද “උපතිස්ස” යන නම ලැබුවේය. සාරී බැමිණිය ගේ පුත්රයා නිසා “සාරිපුත්ත” යන නමින් ද ප්රකට විය.
උපතිස්ස තෙමේ පසු කලෙක රජගහ නුවර ධර්ම ප්රචාරයේ යෙදුණු අස්සජි මහ තෙරුන් වහන්සේ දැක පැහැදී අවසානයේ දහම් ඇස පහළ කර ගත්තේය. අස්සජි තෙරුන් වහන්සේ දේශනා කළ සතර පෑ ගාථාවෙන් පළමු පද දෙක අසා අවසන් වනවාත් සමඟ ම සෝවාන් ඵලයෙහි පිහිටියේය. පසුව තම මිතුරා වූ කෝලිතට ද තොරතුරු දන්වා බුදුරදුන් වෙත ගොස් “ඒහි භික්ඛු” භාවයෙන් පැවිදි උපසම්පදාව ලැබුවේය. ඉන් සති දෙකක් ඇවෑමෙන් පසු බුදුරදුන් රජගහ නුවර ”සූකරඛත” ලෙනේ දී සැරියුත් මහ තෙරුන් වහන්සේගේ බෑණනුවන් වූ “දීඝනඛ” පරිබ්රාජකයාට දේශනා කළ ධර්මය අසා සියලු කෙලෙසුන් නසා මහරහත් භාවයට පත් විය. ඒ බව උන්වහන්සේ ථෙර ගාථා පාලියේ දී මෙසේ දක්වා තියෙනව. Read More
අටවිසි බුදුරජාණන් වහන්සේලා අතර “අනෝමදස්සී” බුදු රජාණන් වහන්සේගේ නම ඔයාල අහල ඇති. අද මම විස්තර කරන්න යන මුගලන් මහ රහතන් වහන්සේගේ ජීවිත කතාවේ උන්වහන්සේ මුලින්ම නියත විවරණ ලැබුවේ මේ බුදුන් වහන්සේගෙනුයි. ඒ කතාව කෙටියෙන් මෙහෙමයි.
මුගලන් මහ තෙරුන් ඒකාලේ ගොවි කුලේක ඉපදුණා. නම “සිරිවඩ්ඪ”. සැරියුත් මහ තෙරුනුත් බමුණු කුලේක ඉපදුණා. නම “සාරද”. ඉතින් මේ දෙන්නා තරුණ වයසට එළඹිලා, තාපසයන් බවට පත් වෙලා, සත්ය සොයාගෙන යන ගමනේ සාරද බමුණාට අනෝමදස්සී බුදුන් වහන්සේ හමු වෙලා උන්වහන්සේගේ දකුණත්අග්ර ශ්රාවක “නිසභ” තෙරුන් දැකල පැහැදිලා කවදා හෝ බුදු කෙනෙකුගේ අගසව් තනතුරක් හිමිවේවා කියල ප්රාර්ථනා කළා. ඒ පැතුම ඉටුවන බව දැනගෙන බුදුන් වහන්සේ සාරද තාපසතුමාට නියත විවරණ ලබා දුන්නා. ඊට පස්සෙ සාරද තාපසතුමා තමාගේ මිත්ර සිරිවඩ්ඪ තාපසතුමා සොයාගෙන ඇවිත් විස්තරේ කියලා තමා අගසව් තනතුර ප්රාර්ථනා කළ බුදුන් වහන්සේගේම දෙවන අගසව් තනතුර ප්රාර්ථනා කරන්න කියල ඉල්ලා හිටියා. ඉතින් සිරිවඩ්ඪ තවුසත් සත් දිනක් දාන මාන පවත්වලා අවසානයේ බුදු පාමුල වැඳ වැටිලා අගසව් තනතුර ප්රාර්ථනා කළා. ඒ පැතුම් ඉටුවන බව දැනගෙන බුදුන් වහන්සේ සිරිවඩ්ඪ තාපසතුමාටත් නියත විවරණ ලබා දුන්නා. Read More
කෙළෙස්, ප්රහීණ කිරීම සඳහා අනුගමනය කළ යුතු අංග ධුතංග යනුවෙන් හැඳින්වෙන මේවා පංශුකුලික, තේවීවරික, පිණ්ඩපාතික ආදී වශයෙන් අංග දහතුණකින් යුක්තයි. අප බුදුරදුන්ගේ ශාසනයෙහි ‘ඒතදග්ගං භික්ඛවේ මම සාවකානං භික්ඛුනං ධුතවාදීනං සදිදං මහා කස්සපො” යනුවෙන් මහා කාශ්යප හිමියන් ධුතංගධාරී භික්ෂූන් අතර අග්රයයි බුදුරදුන් උසස් ස්ථානයෙහි තබා වදාළා. මේ මහා කාශ්යප හිමියන්ගේ චරිතය මහා පුදුම අපූර්ව එකක්.
මගධ රටෙහි මහා තිත්ථ ගමේ මේ කාශ්යප හිමියන් කපිල බමුණාත් එම බැමිණියත් මව්පියන් කොට ‘පිප්පලි’ නමින් උපත ලබා විසිවයස් වූ කල්හි මවුපියන්ගේ බලවත් ඉල්ලීම අනුව විවාහයට කැමැත්ත දුන්නා. අතීත ආත්මභාව රාශියක් ම මේ පිප්පලි මානවකයාට භාර්යාව වීමට ප්රාර්ථනා තබා එක්ව සසර සැරිසැරූ, මේ වන විට මදුරට සාගල නුවර විසූ කාමයෙහි ඇලීමට මද හෝ ආසාවක් නො තිබූ ‘භද්දාකාපිලානී’ කුමාරිය සමඟ මව්පිය හිතවතුන්ගේ උපක්රම මත සරණ මංගල්යය සිදු කෙරුණා. විවාහ පත් වූ දින සිට කාමරයක් තුළ එක් ඇඳක මැදින් සුවඳ මල් දමකින් වෙන් කොට අල්ප වූ ද රාගික හැඟීමක් නැතුව මුළු ගිහි ජීවිත කාලය ගත කළ යුවලක් ගැන ලෝක ඉතිහාසයේ සෙව්වහොත් මේ පිප්පලී හා භද්රකාපිලානි යුවල හැර වෙනත් කිසිවෙකු සොයාගත නොහැකියි. ඒ තරමට ම කාමයන්ගෙන් වෙන් වූ ජීවිතයක් ගත කොට මව්පියන් කළුරිය කිරීමෙන් අනතුරුව සියලු සම්පත් හැර දැමූ මේ දෙදෙන නිවන් සොයා නික්ම වෙන් වී ගියා. Read More
සාමාන්ය නුවණට වඩා උසස් නුවණ හැඳීන්වීම සඳහා ධර්ම ග්රන්ථයන්හි “අභිඤ්ඤා” යන වචනය යොදා තිබෙනවා. එවැනි නුවණ පහක් හැඳින්වීමට යොදා ඇත්තේ ‘පඤ්චාභිඤ්ඤා’ යන්නයි. මේ පස අතුරෙන් ‘දිබ්බචක්ඛු’ නමින් දැක්වෙන්නේ ඉතා උසස් ඤාණයක්. මේ ඤාණය ඇති අයට සාමාන්ය ඇසට නොපෙනෙන තාප්ප, ප්රාකාර, කඳු ආදියෙන් වැසී ඇති දේ පමණක් නොව මේ ලෝකයෙන් බැහැර ලෝකවල විවිධ දේ දැක ගැනීමේ ශක්තියක් තියෙනවා. මෙලොව මනුෂ්ය ආත්ම ලබා සිටින සමහර අය මියගිය පසු අපමණ දුක් විඳින තැන්වල ඉපදී සිටින හැටි. නැත්නම් දෙව් ලොව සැප විඳීන අන්දම එම නුවණින් දැනගන්න පුළුවනි. ඒ තරම් උසස් ඤාණයක් වශයෙන් දිබ්බචක්ඛු හෙවත් දිවැස් ලැබීම පිළිබඳව දැක්වෙනවා.
මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකට පෙර පදුමුත්තර නම් බුදුරදුන් එක් භික්ෂූ නමක් දිවැස් ඇති භික්ෂුන් අතර අගතනතුරක පිහිටු වන බව දුටු එක් කුල පුත්රයෙක් ඒ උසස් තත්ත්වය තමන්ට ද ලැබේවා යි ප්රාර්ථනා කරගෙන ශ්රද්ධාවෙන් අසීමිත සංඝරත්නය සහිත බුදුරදුන්ට දන් දුන්නා. ඔහුගේ ප්රාර්ථනය දැනගත් බුදුරදුන් ගෞතම බුදුරදුන්ගේ කාලයේ දී එය ඉටුවන බව පෙන්නා දුන්නා. මෙයින් අනතුරුව භික්ෂූන් වෙත එළඹුණු ඔහු දිවැස් ලැබීමට කවර අන්දමේ පින් කළ යුතු දැයි විමසුවා. ‘දීපදෝ හෝති චක්ඛුදෝ ‘ යනුවෙන් දිවැස් ලැබීමට ප්රධාන වශයෙන්ම පහන් පූජාව හේතුවන බව බුද්ධ දේශනාවට අනුව පෙන්නා දුන්නා. Read More
මෙම මහා භද්රකල්පයෙහි කල්ප ලක්ෂයකට පෙර “පදුමුත්තර” නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සමයෙහි භද්දිය රහතන් වහන්සේ මහත් ධනවත් පරපුරක ඉපිද සිටියේය. පදුමුත්තර බුදුන්ගෙන් බණ ඇසීමට ගොස් සිටි අවස්ථාවක උන් වහන්සේ එක්තරා භික්ෂූන් වහන්සේ නමකට කුලීන භික්ෂූන් වහන්සේ අතර අග තනතුර ප්රදානය කළ සේක. එය දුටු හෙතෙම පසු දින බුද්ධ ප්රමුඛ මහා සංඝ රත්නය උදෙසා මහා දන් පිරිනමා, “ස්වාමීනි, මේ මම කළ මහත් පිනෙන් දේව බ්රහ්ම ආදී සැප නොපතමි. යම් බුදුවරයෙක් හමුවේ කුලීන භික්ෂූන් අතර අග තනතුර පතන්නෙමි” යනුවෙන් ප්රකාශ කළ විට අනාගතය දෙස දිවැසින් බැලූ ඒ බුදු හිමියෝ, මතු බුදුවන ‘ගෞතම’ නම් බුදු සසුනෙහි එම තනතුර ලැබෙන බවට විවරණ දී වදාළ සේක.
‘ඒ සඳහා කළ යුතු පින් දහම් මොනවාදැ’ යි භික්ෂූන්ගෙන් විචාල විට ධර්මාසන කැරවීම, ධර්මාසන වලට ඇතිරිලි දැමීම, විජිනිපත් පූජා කිරීම, ධර්ම දේශකයන් වහන්සේලාට උපස්ථාන ආදිය කිරීම, පහන් පූජා පැවැත්වීම, ආදී පන්කම් කළයුතු බව දැන්වූහ. ඔහු ද එවැනි බොහෝ පින්කම් කොටැ මිය ගොස්, කාශ්යප බුදුන් සමයෙහි බරණැස් නුවර එක්තරා කෙළඹි පුත්රයකු වශයෙන් ඉපැදිනි. එසමයෙහි ගන්ධමාන පර්වතයෙන් වැඩමවන පසේ බුදුවරයන් වහන්සේලාට වැඩ සිටීමට ගල් පුවරු අටක් කරවා පූජා කැරෙන ලදී. තව තවත් දානාදී පිංකම් බොහෝ කොටැ, එයින් ද මිය පරලොව ගොස් දෙව් මිනිස් සැප විඳ, අප ගෞතම බුදුන් සමයෙහි කිඹුල්වත් පුරයෙහි විසූ ‘කාලිගෝධා’ නම් ක්ෂත්රිය මෙහෙසියගේ කුසයෙහි උපන්නේය. හෙතෙම ‘භද්දිය’යන නම ලැබීය.
මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකට පෙර, ‘පදුමුත්තර’ බුදුන් සමයෙහි ‘ලකුණ්ටක භද්දිය’ තෙරුන් වහන්සේ එක්තරා ධනවත් කුල ගෙයක ඉපිද සිටියේ ය. බොහෝ සැප සම්පත් වලින් ආඪ්යව වැඩුණු මේ කුමාරයාණන් එක් දිනක බණ ඇසීමට යන අනෙක් ජනතාව සමඟ බුදු හිමියන් හමුවට ගොස් බණ ඇසුවේ ය. එම අවස්ථාවේ පදුමුත්තර බුදු හිමියෝ එක්තරා භික්ෂූන් වහන්සේ නමකට මිහිරි හඬ තිබෙන භික්ෂූන් වහන්සේලා අතුරෙන් අග තනතුර ප්රදානය කළ සේක. එම සිදුවීම දුටු තමන් ද එවැනි තනතුරක් ලබමි’යි අදිටන් කර ගත්තේ ය.
ධර්ම ශ්රවණයෙන් පසු බුදුපාමොක් මහ සඟනට පසු දින නිවසෙහි දානය සඳහා ඇරයුම් කළේ ය. එදින සිට සත් දිනක් මුළුල්ලේ බුදුපාමොක් මහ සඟනට මහ දන් දුන්හ. සත්වන දින බුදු හිමියන් ඉදිරියට ගොස් තම ප්රාර්ථනාව ඉදිරිපත් කළේ ය. පදුමුත්තර බුදු රජාණන් වහන්සේ අනාගතයෙහි බුදු බව ලබන ගෞතම නම් බුදු හිමියන්ගේ කාලයෙහි ඔහුගේ එම පැතුම ඉටුවන බව වදාරා විවරණ දුන් සේක.
අප ගෞතම බුදුරදුන් කල රජගහ නුවර මහත් ධනවත් බමුණු කුලයක භාරද්වාජ නම් දරුවා ඉපදුනා. වැඩිවියට පත් ඔහු වේද, වේදාංගයන්හි කෙළ පැමිණ පන්සියයක් සිසුන්ට ගුරු බවට පත් වුණා. කෑමෙහි ගිජු වූ ඔහු නිතර ආහාරපාන රස කැවිලි ආදිය විමසන්නට පුරුදු වුණා. භාරද්වාජ නමට පිණ්ඩෝල යන නාමය එකතු වූයේ ප්රකටව පැවැති ඒ ගිජු කම නිසා. බුදුරදුන්ගෙන් බණ අසා පෙර පින් ඇති ඔහු පසුව රහත් භාවයට පත් වුණා. වඩින සෑම තැනකම භික්ෂූන් අමතා සෝවාන් භාවය ඇතුළු මගඵල පිළිබඳ ගැටලුවක් ඇත්නම් තමන්ගෙන් විමසන්නයැ යි අභීත වූ හඬ පමණක් නොව බුදුරදුන් හමුවේ ද සසුනෙහි ලැබිය යුතු උසස් ඵල තමා ලබා ගත් බව කිසිදු පැකිලීමක් නැතුව පැවසුවා. මේ උතුම් උසස් අභීත හඬ ගා කීම මුල් කොට “ මහණෙනි, මාගේ ශ්රාවකයන් අතර සිංහනාද කරණ පිණ්ඩෝල භාරද්වාජ රහත් නම අග්රස්ථානයේ තබන්නෙමි” යි බදුරදුන් විසින් අගතනතුර දෙන ලදී.
රහත් භාවයට පත්වීම සහ තමා අවබෝධ කරගත් සුවිසුද්ධ ප්රඥාව මුල් කොට හෝ අභීතව හඬ නැගීම නිසා හෝ භාරද්වාජ හිමියන්ට අගතනතුර ලැබුණා නොවෙයි. කල්ප ලක්ෂයකට පෙරැවැඩ සිටිය පදුමුත්තර බුදුරදුන්ගේ කාලයේ සිට මේ සඳහා විවිධ පින් කළා. එකල මේ භාරද්වාජ හිමියන් සිංහ රාජයෙක් ව ඉපිද බුදුරදුන්ට මල්ආසන පැනවීම ආදියෙන් දින හතක් නොකඩවා පූජා කළා. එම ආත්මයෙන් අනතුරුව ධනවත් මනුෂ්ය ආත්මයක් ලබා මහදන් පවත්වා මේ තනතුර ලැබීම සඳහා ප්රාර්ථනා කළ බවත්, එයින් නොනැවතී සසර මහා කුසල් කළ බවත්,අතීත චරිත කථාවලින් පැහැදිලි වෙනවා. Read More
අප බුදුරදුන්ගේ ශාසනයෙහි ශ්රාවකයන් අතර ධර්ම කථික භික්ෂූන් අතර අගතනතුර ලබා ගන්නා ලද්දේ මන්තානි පුත්ත පුණ්ණ තෙරණුවන් ය. කිඹුල්වත් නුවර මහා ධනවත් දෝණවත්ථු නම් බ්රාහ්මණ කුලයක උපත ලැබූ උන්වහන්සේගේ ගිහි නම පුණ්ණ යන්නයි. මව මන්තානි යනුවෙන් හැඳින්වූ අතර පසුව ඒ මවගේ නම ද සම්බන්ධ කොට මන්තාති පුත්ත පුණ්ණ යන නම ලැබුණි. පැවිද්ද ලබා ගත් පුණ්ණ තෙරුන් ටික කලක් කිඹුල්වත් නුවරම වැඩ සිටිමින් භාවනා කොට රහත් භාවය ලබා ගත්තා. උන් වහන්සේ සමග පැවිද්ද ලබා සිටි යහළුවන් පන්සියය ද රහත්භාවයට පත් වීමට තරම් වාසනාවන්ත වූවා. ටික කලකට පසු යහළු පන්සියයක් රහත් තෙරවරුන් බුදුරදුන් දැකීමට රජගහනුවර වේළුවනාරාමයට වැඩම වූවා. බුදුරදුන් සමග සාකච්ඡා කරමින් සිටිය දී දස කතාවස්තුවෙන් ධර්ම දේශනා කරන සහ භික්ෂූන්ට අවවාද දෙන භික්ෂු නමක් ඇත්දැයි බුදුරදුන් විමසුවා. එවිට භික්ෂූන්ගේ පිළිතුර වූයේ මත්තාති පුත්ත තෙරණුවන් එසේ ධර්ම දේශනා කරන බවයි.