Skip to main content
Monthly Archives

October 2014

සිරිලක පිළිම කලාව

By සිරි සදහම් ( Dhamma) No Comments
බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් සකස් කරන්නේ, ශාස්තෘන් වහන්සේ, මේ “ යැයි සිතා “ පූජාවිධි” පවත්වා, සිත සකස්කර ගැනීමටත්, සසර දුකින් නිදහස්වීමට අවශ්‍ය කරන ශක්තිය පිළිම වහන්සේ තුලින්, සිතට ගෙන, සිතේ ඇති, කෙලෙස් නමැති මලකඩ ඉවත් කොට , දමා, සැනසීම උදාකර ගැනීමටත්ය.බුදු පිළිම නිර්මාණය කවදා කොහේ කෙසේ වූයේදැයි ස්ථිර සාක්ෂි දැනගැනීමට නැත. බුදු පිළිම නිර්මාණයට පෙර උන්වහන්සේ සංකේත මඟින් පිළිබිඹු කළ බවයි ඉතිහාසයේ සඳහන් වන්නේ. පද්මය, ශ්‍රී පාදය, ධර්ම චක්‍රය, බෝධීන් වහන්සේ, බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙනුවට නිර්මාණය විය. ක්‍රි. පූ. 1 වන සියවස්වලට අයත් “සාංචි” වැනි ස්ථානවල මූර්ති හා කැටයම් වල බුදු පිළිමය වෙනුවට “ගසක්” පෙන්වා “බුදුවරයා” යැයි ලියා තිබුණි. එහෙත් “කෝසල බිම්බ වර්ණනාව“ නම් ග්‍රන්ථයේ උන්වහන්සේ ජීවමාන කාලයේදීම ඇන්ද බව සඳහන් වෙනවා. පුරාවිද්‍යාඥයන් ප්‍රතිචාර නොදැක්වුවද, “අව්‍යදාන කල්පනාව“, “දිව්‍ය දානය” වැනි මහායානික ග්‍රන්ථ අනුව බුදුන් ජීවමාන සමයේ ප්‍රතිමා නෙළු බව සඳහන් වේ.
එහෙත් බෞද්ධ මූලාශ්‍රවල සඳහන් වන්නේ අශෝක රජතුමා මහා කාල නාග රාජයා ලවා දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් අනූන අසූවක් අනුව්‍යඤණයෙන් හා ව්‍යාම ප්‍රභා මණ්ඩලයෙන් වට කරන ලද මනරම් බුද්ධ රූපයක් නෙලා ඊට සතියක් පුරා පූජෝපහාර කළ බව මහා වංශය සඳහන් කරයි. (මහාවංශය 37 පරිච්ඡේදය 89 – 95 පිටු)
ලෝකයේ විවිධ බෞද්ධ රටවල, ඒ රටවල වෙසෙන කලාකාමිහු , බුදුරජාණන් වහන්සේ, මනසින් ග්‍රහණය කොටගෙන, පිළිම නෙළති. බුදුරජාණන් වහන්සේ , දීර්ඝ කාලයක් ධර්ම දේශනා කළ , දීර්ඝ කාලයක් වැඩ සිටි භාරතයේද , කලාකාමින් පිළිම නෙළා තිබේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ, තම රටටද වැඩියා යැයි විශ්වාස කරන මියෙන්මාර් , හා තායිලන්ත වාසී කලාකාමීන් ද විවිධ මාදිලියේ පිළිම නෙළා තිබේ. බොහෝ කලාකාමින් මනසින් ග්‍රහණය කරගෙන ප්‍රතිමා නෙළා ඇත. ‘මහායානය ‘ පිළිගත් රටවල පිළිම වහන්සේලාද, විවිධ හැඩතල වලින් , නිර්මාණය වී තිබේ. Read More

බුදු දහම හා පරිසරය …

By සිරි සදහම් ( Dhamma) No Comments
ආරාමරොපා වනරොපා – යෙ ජනා සෙතුකාරකා
පපංච උදපානං ච – යෙ දදන්ති උපස්සයං
තෙසං දිවා ච රත්තො ච – සදා පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති
ධම්මට්ඨං සීලසම්පන්නා- තෙ ජනා සග්ගගාමිනො
– සංයුත්තනිකාය
යම් කෙනෙකු අන්‍යයන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා මල් පල ආදියෙන් යුත් ආරාමයන් උයන් වවත් ද, සෙවණ පිණිස ගස් වවත් ද, ඒ දඬු පාලම් කරවත් ද, ළිං පොකුණු ආවාස හා විශ්‍රාම ශාලා කරවත් ද, එබඳු සත්පුරුෂයනට හැමදා දිවා රෑ දෙකෙහි පින් වැඩේ, පින් පිරේයි බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ හ.
මෙහි ආරාම යන්නෙන් ප්‍රකාශ කෙළේ මහජනතාව අවුත් සතුටින් ඇලෙන ප්‍රීති වන මල් හා පලතුරු ලස්සනට වවන ලද උයන් ය. බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි උයන් පිළිබඳ ඉතිහාසය සෙ‍ායන්නකු ඈත අතීතයට ගොස් නවතින්නේ මඝ ම‍ාණවක කතාව වෙත ය. අවුරුදු දසදහසකටත් කලින් ග්‍රාමසංවර්‍ධන කටයුතුවල යෙදුණු මඝ මාණවකයා ජනතාවගේ යහපත සඳහා මල් පලතුරු හා පොකුණුවලින් ද සෙවණ ගෙන දෙන ගස්වලින් ද ගිමන් ඇරීමට සුදුසු ගෙවල්වලින් ද යුත් උයන් කරවූ බව ධර්‍මග්‍රන්ථයන්හි සඳහන් වේ.
වන යන්නෙන් ගස් සහිත භූමිය ප්‍රකාශ වෙයි. එය ස්වයංජාත වන, රෝපිත වන යයි දෙ කොටසකට බෙදෙයි. ස්වභ‍ාවයෙන් හට ගන්නා ලද්දේ ස්වයංජාත වනය යි. අළුතෙන් රෝපණය කරන ලද ගස් රෝපිත වනය යි. බුදුරජාණන් වහන්සේ අනුන්ගේ යහපත සඳහා ගස් වැවීම හැමදා පින් වැඩෙන පින්කමෙකැයි සදාපුඤ්ඤපවඩ්ඩන සූත්‍රයෙන් දේශනා කෙළෙන් බෞද්ධයෝ ගස් වැවීම ඉතා උද්‍යෝගයෙන් කළහ.
බුදු දහමේ විනය පිටකයේ ප්‍රාතිමෝක්ෂයේ ශාකයන්ගේ වර්ගීකරණයක් ද දක්නට ලැබෙයි. වෘක්ෂලතා ‘භූතගාම’ වශයෙන් එහි දක්වන අතර, පෘථිවියෙහි ජලයෙහි ගල් පර්වතාදියෙහි වැඩෙමින් පවත්නා සියලු උද්භිද වර්ග මේ ගණයට අයත් වන බවත්, එය පවසයි. පාචිත්තිය පාලියට අනුව භූත ගාම වර්ග හෙවත් ශාඛා පහකි. අල හෝ මුල් නිසා ප්‍රරෝහණය වන වෘක්ෂ ලතාදිය මුල් බීජ වශයෙන් ද අතු රිකිලි වලින් ප්‍රරෝහණය වන ශාඛ වර්ග ඛන්ධ බීජ ලෙසින්ද උණ බට වැනි ශාක එලු බීජ වශයෙන් ද කරටි වලින් ප්‍රරෝහණය වන ශාඛ අග්ග බීජ වශයෙන් ද ඇට වර්ග වලින් ප්‍රරෝහණය වන ශාක බීජ බීජ වශයෙන් ද වර්ගීකරණය කැරේ.
අප ගෞතම බෝසත්හු ලුම්බිනී සල් උයනෙහි සුපිපි සල් රුක් සෙවණක උපත ලදහ. බුද්ධගයාවෙහි විහිදී ගිය අතුපතර ඇති මහා බෝ රුක් සෙවණකදී සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත් වූ හ. බුදු වී පන්සාළිස් වසක් මුළුල්ලේ ලෝවැසි ජනතාවට හිත සුව සැලසූ උන් වහන්සේ මල්ල රජ දරුවන්ගේ උපවත්තන නම් සල් උයන්හි රුක් සෙවණක පිරිනිවන් පා වදාළහ. මේ අනුව උන් වහන්සේගේ උපත, බුදු වීම, පිරිනිවන් පෑම සිදු වී ඇත්තේ තුරු සෙවණක දී ම ය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ අවුරුද්දකට නව මසක් හෝ අට මසක් හෝ අඩුම ගණනේ හත් මසක් හෝ පයින් ගමින් ගමට යමින් ගිය ගිය තන්හි දී තමන් සුව නොතකා අනුන් සුව සඳහා දිවා රෑ දෙක්හි පරාර්ථ චර්‍යාවෙහි යෙදුණු උතුමෙකි. පරත‍්ථං පටිපජ්ජථ – පරාර්ථය පිණිස යෙදවූ යී තමන්ගේ ශ්‍රාවකයන් ද පරාර්ථ චර්‍යාවෙහි යෙදැවූහ. අනුන්ගේ යහපත සඳහා ගස් වැවීම ද පරාර්ථකාමී ක්‍රියාවෙකි.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ජීවිතයෙන් වැඩි කොටසක් ගතකොට ඇත්තේ ද තුරුලිය ඇසුරු කරගෙන ය. දහවන වස් කාලය වැඩ සිටි බව දැක්වෙන්නේ ද පාරිලෙය්‍යක වනයේ ය. භද්දවග්ගිය කුමාරුවරු මුණ ගැසී ඇත්තේ ද උන්වහන්සේ සිංසපා නම් වනගත පෙදෙසක වැඩ වෙසෙද්දී ය. වෘක්ෂලතාවල පත්‍ර, තණකොළ ආදිය උපමා වශයෙන් ගෙන ඇති අවස්ථා බොහෝ විට බණ පොතේ සඳහන්ව ඇත. දිවා විහරණය සඳහා වැඩි වශයෙන් යොදාගෙන ඇත්තේද තුරුලිය අතර ප්‍රදේශය. භික්ෂූන්ට භාවනාව සඳහා සුදුසු ම ස්ථාන තුරුලිය වලින් ගහණ ප්‍රදේශ ලෙස ද දේශනාකොට ඇත.
බුදුරජානන්වහන්සේ නිතර ම පි‍්‍රය කළේ ශාන්ත සුන්දර නිසල පරිසරයන් ය. උන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ධර්ම දේශනාව පවත්වන ලද්දේ ද මුවන්ට අභය දානය දුන් බැවින් මිගදාය නම් වූ නිසල සොඳුරු වන පියසක ය. අඹ වනය, සීත වනය, කලන්දක නිවාපය, මෝර නිවාපය වැනි තැන්වලදී ද ධර්ම දේශනා කරන ලදි. කොසඹෑ නුවර භික්ෂූන්ගේ අසමගිය හේතුවෙන් උන් වහන්සේ වැඩම කළේ පාරිලෙයිය වනයට යි. එසේ ම උන් වහන්සේගේ ධර්ම දේශනාවන්හි සඳහන් උපමා උපමේයයන් බොහෝ විට අවට පරිසරයෙන් තෝරාගත් ඒවා ය. වරක් උන් වහන්සේ සිංසපා වන ළැහැබෙහිදී කොළ මිටක් කඩාගෙන “මහණෙනි, මා දෙසූ ධර්මය වැඩි ද? නොදෙසූ ධර්මය වැඩි දැ?” යි ප්‍රශ්න කොට, “දෙසූ ධර්මය මා අත ඇති කොළ තරම් ඉතා සුළු ප්‍රමාණයක්” බැව් වදාළහ. පංචස්කන්ධ විභාගයේදී යොදාගෙන ඇති උපමාවන් ඉතා සිත්කලු ය. මනහර ය. අවට පරිසරයෙන් උකහාගත් උපමා ය. රූපය පෙනපිඬක් ලෙසත්, වේදනාව දිය බුබළක් ලෙසත්, සඤ්ඤාව මිරිඟුවක් ලෙසත්, සංඛාර කෙසෙල් කඳක් ලෙසත් විඤ්ඤාණය මායාවක් ලෙසත් දකින්නට උන් වහන්සේ රුචි වූ හ.
නිල්වන් ගොයමින් පිරුණු මගධ කෙත් යාය මැදින් වැඩම කළ බුදු රජාණන් වහන්සේ, “ආනන්ද! මේ මගධ කෙත් යායෙහි ඇති විසිතුරු බව බලන්න. මේ කෙතෙහි සැලැස්මට අනුව භික්‍ෂු – භික්‍ෂුණීන්ගේ සිවුරු ද පිළියෙල විය යුතු යැ” යි අනුදැන වදාළහ. බුදුන් වහන්සේගේ නිජ බිම වූ කිඹුල්වත් පුරය වෙත උන් වහන්සේගේ අවධානය යොමු කරමින් කාළුදායී තෙරුන් කළ වැනුම ස්වභාව සෞන්දර්ය වර්ණනාවේ අග්‍ර ඵලයක් බඳු ය. “මනරම් තුරුලතා සුපිපි මලින් පරිසරය සුවඳවත් කරයි. පරණ පත් සලා නව සුමුදු ළපලුවලින් සැරසුණ තුරුලතාවෝ පල දැරීමට කල් බලා සිටිති. වැඩි සීතකුත් නැත. වැඩි දාහයකුත් නැත. වීරයාණෙනි, මේ නික්ම යෑමට ඉතා සුදුසු කාලය යි.” බුදුන් වහන්සේ කිඹුල්වතට වැඩමවීම වූකලි, උපමා රූපක අලංකාරවලින් හා භාවරූප අපූර්ව පද සංඝටනයෙන් චිත්තරූප මැවීමේ සමත් මේ ස්වභාව සෞන්දර්යය වර්ණනාවේ ආස්වාදයේ ප්‍රතිඵලයක් යැ යි සිතිය හැකි ය
බුද්ධත්වය ලබා බුදුරදුන් ගත කළ දෙවැනි සතියේදී අනිමිස ලෝචන පූජාව පවත්වා ලෝකයාට දුන් ආදර්ශය නම්, තුරු ලතා පවා කළගුණ සැලකීමට ලක් විය යුතු බවත් තුරු ලතා හා මිනිසා අතර මිත්‍රශීලි මෙන් ම ඉතා පූජනීය සම්බන්ධතාවක් තිබිය යුතු බවත් ය.
මජ්ඣිම නිකායේ සල්ලේඛ සූත්‍රයේ සඳහන් ලෙසට බුදුරජාණන් වහන්සේ චුන්ද හිමියන්ට භාවනා කිරීමට යෝග්‍යම ස්ථානය ලෙස දක්වන්නේ තුරුලිය වලින් ගැවසුණ ලෙනය. ‘යං බෝපන චුන්ද සත්ර්‍ථරා කරණීයං සාවකානං හිතේසිනා අනුකම්පකේන අනුකම්පං උපාදාය කත වෝ නං මයා ඒතානි චුන්ද රුක්ඛමූලානි’ මහාකාශ්‍යප හිමියන්ගේ පැවිදි ජීවිතයේ වැඩි කොටස වැඩ වාසය කර ඇත්තේ ද වනගතව ය.
වනාන්තර බුදු රජාණන් වහන්සේගේ සිත පවා පිනැවූ බව සංයුත්ත නිකායේ සනමාන සූත්‍රයේ සඳහන් වේ. එහි එන සංවාදයකදී එක් රුක් දෙවියෙක් බුදුන් වහන්සේට මෙසේ පවසයි: “සිටි මද්දහනෙහි පක්ෂීන් ඉසිඹුලන කල්හි වනය මහත් සේ හඬ නඟන්නාක් මෙනි. එය මට බියක් ව වැටහේ.”
එවිට බුදුන් වහන්සේ දුන් පිළිතුර මෙසේ ය:
“සිටි මද්දහනෙහි පක්ෂීන් ඉසිඹුලන කල්හි වනය මහත් සේ හඬ නඟන්නාක් මෙනි. එය මට සිත් පිනවන්නක් ව වැටහේ.
තුරුලිය රැකීම සඳහාද බෞද්ධ දර්ශනය වැදගත් ස්ථාවරයක සිටියි. එය ප්‍රාතිමෝක්ෂයේ දැක්වෙන්නේ මෙසේ ය. බුදුරදුන් අලවි නුවර අග්ගාලව විහාරයේ වැඩ විසූ අවස්ථාවක නුවර වැසි භික්ෂූහු වෙහෙර විහාර ඉදිකිරීම සඳහා වෘක්ෂලතාදිය කපා දමති. එක් ගසක් කපා දැමීමට සූදානම් වන විට එහි සිටි දේවතාවා එය නොකපන ලෙස ඉල්ලා ඇත. භික්ෂුව එය නොඅසා ගස කපා ඇත. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වෘක්ෂ දේවතාවාගේ පුතාගේ අත තැලී ඇත. මෙයින් කෝප වී භික්ෂුව විනාශ කරන්නට සිතූ දෙවියා පසුව එය පවක් බව සිතා බුදුරජාණන්වහන්සේට මේ පුවත ප්‍රකාශ කරයි. මේ හැර සාමාන්‍ය මිනිස්සුද තුරුලිය සිඳීම ගැන භික්ෂූන් වහන්සේට දොස් කියති. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ වෘක්ෂලතා සිඳීම උපසපන් භික්ෂුවක් ඇවැතකට පත්වීමක් බව ‘බීජ ගාම භූත ගාම පාතව්‍යතාය පාවිත්තියං’ යනුවෙන් දේශනා කළහ.
බුදුන් වහන්සේ වනාන්තර සිඳ බිඳ ලන්නන් අවමානයට ලක් කර ඇත. වනාන්තර එළිපෙහෙළි කිරීම පිළිබඳ ව දුකුලා ඇවැතක් ද පනවා ඇත.
බුදුරජාණන් වහන්සේ බොහෝ විට වනය වර්ණනා කර ඇත. වරක් උන් වහන්සේ ආනන්ද හිමියන් අමතා මෙසේ පැවසූ සේක:
“ආනන්දයෙනි, සුළඟින් සැලුණ ඒ තාල වෘක්ෂ පන්තීන්ගේ මිහිරි වූ ද, සිත් අලවන්නා වූ ද, සිත් මත් කරවන්නා වූ ද හඬෙක් විය” යනුවෙනි. තුරු ලතාවන්හි සෞන්දර්යය බුදු ඇසින් දුටු අයුරුයි, ඒ.
ථෙර ගාථාවේ සඳහන් ලෙසට කාලපුට හා සප්පක වැනි රහත් උතුමෝ වනගතව වැඩ වෙසෙමින් වෘක්ෂලතාදිය පිළිබඳ ඉතා සෞන්දර්යාත්මක ප්‍රකාශ දේශනා කොට ඇත.
අරඤ්ඤේ රුක්ඛ මූලේසු
කන්ද රාසු ගුහා සුව
විවේක මනු බ්‍රෑහන්තා
විහන්සු තප්පරායනා

පියාපත් සෙවෙණි ඇත්තා වූ පක්ෂීහු, මේඝ ගර්ජනා ‍ෙහ්තුවෙන් මිහිරි හඬින් නාද කරන මොනරුන් සහිත වනයේ ධ්‍යාන වඩන සුළු වූ අවස්ථා, ඔබගේ සිත් ඇඳ ගනී. සාමාන්‍ය ජනයා නොඇලෙන රමණීය වන පෙදෙස්හි වීතරාග සිත් ඇලෙනුයේ ඔවුන් කාම ගවේෂීන් නොවන හෙයින් යැයි ධම්මපදය පෙන්වා දෙයි.
මේඝයෙන් බියට පත් ව පලා යන සුදෝසුදු පියාපත්වලින් සෑදුණු ඉගිළෙන කොකුන් ඇති අජකරණීය නදියෙහි සිත්කලු රමණීය පරිසරය විචිත්‍ර ව දක්වන සප්පක තෙරුන් වහන්සේ සෞන්දර්යයෙන් මුසපත් වූවාක් මෙන් මෙසේ වර්ණනාවක යෙදෙති:
තැති ගනී දැක වැහි වලාවන්
විදාගෙන සිය සුදු පියාපත්
නදිය අජකරණී
වේ ය මම හරි රමණී
ස්වභාව සෞන්දර්යයෙන් රසාස්වාදයක් විඳිමින් චූලක හිමියන් ගැයූ ගීතයයි මේ:
මනා සිළු ඇති
මනා පිල් ඇති
සොඳුරු නිල් ගෙල ඇති
මනහර මොනරු නද දෙති
ඇත, පොළවෙහි
නිල් තණ පියෙසි
මොනොවට පැතිර ගිය
සොඳුරු වලාකුළු
මහා කසුප් හිමියන් වන ළැහැබ් කෙරෙන් අප්‍රමාණ පී‍්‍රති ප්‍රමෝදයකට පත් වූ ආකාරයයි මේ:
“කුරේරි මාලා චිත්තං – භූමි භාගා වනෝරමා
කුඤ්ඡරුභිරුදා රම්මා -තේ සේලාරමයන්ති මං”
“පැතුරුණ ලුණුවරණ ගස් වදුලෙන් පරිසරය පිවිතුරු ය. බිම් පෙදෙස මනහර ය. ඇතුන්ගේ කුඤ්චනාදයෙන් වන පියස ගිඟුම් දෙයි. ඒ ගිරි කඳුරු මගේ සිත පැහැරගනියි” යනු එහි අදහස යි.

මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ රහතන් වහන්සේලා පවා ස්වභාව සෞන්දර්යයෙන් නිරාමිෂ සුඛ වින්දනයක් ලැබූ ආකාරය යි. මෙසේ බුද්ධ ස්වභාවය කෙරෙන් අපි ගංගා, ඇළදොළ, ගස්, ගල් පර්වත හා සියලු පියකරු දේ සමඟ අදහස් හුවමාරු කරගනිමු. කුරුල්ලාගේ ගීතය, දිය ඇල්ලේ ඝෝෂාව, හෙණ හඬ… මේ සියල්ල යථා තත්ත්වයේ නාදය ය. බුද්ධ ස්වභාවයේ ගාථා රාවය ය.
විමුක්ති මාර්ගය සඵල කරගැනීමේදී මිනිස් වාසයෙන් ඈත් වූ වන පියෙස බෙහෙවින් යෝග්‍ය බව බුදු දහමෙහි දක්වා ඇත. “ආරඤ්ඤ ගතෝවා, රුක්ඛමූල ගතෝවා, සුඤ්ඤාගාර ගතෝවා…” ආදි වශයෙන් භික්‍ෂූන් වහන්සේලා ආරණ්‍ය සේනාසන, රුක් මුල් වැනි ස්ථානවල වාසය කළ යුතු බව පෙන්වා දී ඇත. එවැනි ස්ථාන නිසසල ය, සන්සුන් ය. ඇතැම් විට පක්‍ෂීන්, මුව පොව්වන් සහ ඇතුන්ගේ නාදයන් ද ඇසෙනු ඇත. එහෙත් ඒවා කලබලකාරී පරිසරයක ඇසෙන කඨෝර ශබ්ද නො වේ.
මේ හැර කිසි පරිසර අපවිත්‍ර කාරකයක් තුරුලිය අසලට හෝ ජලයට එක් නොකරන ලෙස සංයුක්ත නිකායේ කසීභාරද්වාජ සංයුක්තයේ දක්වන්නේ මෙසේ ය. ‘අප්පහරිත්වා ජඩිඩේහි – අප්පාණ කෙත්වා උදකේ ඕපිලාපේහි’ වැසි කාලයේ වස් වසන ලෙසට භික්ෂූන් වහන්සේට දේශනාකොට ඇත්තේ ද, අලුතින් දලු ලා එන තුරුලිය පෑගීම වැළැක්වීමට ය.
භික්ෂූන් වහන්සේට පමණක් නොව, සියලු සත්වයන්ගේ උපතේ සිට විපත දක්වා ආහාර වශයෙන් ද සෙවණ ලබා ගැනීමට ද ශ්වසනයට අවශ්‍ය වායුවේ පවිත්‍රත්වයටද උපකාරීවන වෘක්ෂලතා වගා කරන්නට උපදෙස් දී ඇත. (ආරාම රෝපා වන රෝපා) තුරුලිය කැපීම නිසා සිදුවන ජල උල්පත් සිඳී යෑම, පාංශ ඛාදනය, ගංගා පත්ල ගොඩ වී ජල විපත් ඇතිවීම වැනි හානිකරන තත්ත්වය නිසා වන වගාවට ද බුදුන් වහන්සේ උපදෙස් දී ඇත.
භූමිය අපවිත්‍ර කරමින් අවට පරිසරය දූෂණය කිරීම බෞද්ධ භික්‍ෂුවකට හෝ බෞද්ධයකුට කළ නොහැකි ය. ජලය හා භූමිය ගැන පැවසීමේදී ඉතා කුඩා ආචාර ධර්ම කෙරෙහි පවා සැලකිලිමත් වී ඇත. වළඳා ඉතිරි බොජුන් නොකැමැත්තේ නම් නිල් තණ නැති බිමෙක හෝ ජීවින් නැති දියෙහි හෝ දැමිය යුතු ය. නිල් තණ ආදියෙහි හෝ පරිභෝග ජලයෙහි හෝ මල මූත්‍ර කිරීම හා කෙළ ගැසීම ඇවැත්වලට පැමිණීමට හේතුවක් බව පරිවාර පාළියේ කීප තැනක ම සඳහන් වෙයි.
පරිවාර පාළියේ භික්ඛුණී විභඞ්ගයට අනුව ආරාමයෙහි අවට හෝ පවුරෙන් පිටත අපද්‍රව්‍ය දැමීම ඇවැත්වලට හේතු වේ. යම් තැනක දිය බී එහි මලමූත්‍ර කරන්නේ නම් එය සිවලුන්ගේ දහමක් යැ යි උද්‍යාන දූෂක ජාතකයේ සඳහන් වේ. අපවිත්‍ර ද්‍රව්‍ය දැමීමට බඳුනක් හෝ ස්ථානයක් වෙන් කර තබාගත යුතු බව චුල්ලවග්ග පාළියේ වත්ථුක්ඛන්ධකයේ දැක්වේ. “සාධු සම්බහුලා ඤාති අපි රුක්ඛා අරඤ්ඤජා” යනුවෙන් තච්ඡසූකර ජාතකයෙහි සඳහන් වේ. එයින් පෙන්වා දෙන්නේ වනාන්තරයෙහි රුක් බොහෝ තිබීම අර්ථ සිද්ධිය සඳහා ම හේතු වන බව යි. යම් ගසෙක සෙවණෙහි යමෙක් හිඳින්නේ වේ ද, ඒ ගසේ අත්තක් හෝ නොබිඳිය යුතු බව ද, එසේ කරන්නේ නම් එය මිත්‍රද්‍රෝහී ක්‍රියාවක් බව ද එය ලාමක බව ද සඳහන් වේ. පේත වත්ථුවේ එන අංකුර පේතවත්ථුවට අනුව ගස් සෙවණකින් එබඳු උපකාරයක් ලබා ගෙන එහි කොළයකුදු නොබිඳිය යුතු බව සඳහන් වේ.
ඇළ, දොළ, ගංගා නදීන් පිළිබඳ ව අලංකාර වර්ණනාවන් ධර්ම ග්‍රන්ථවල සඳහන් වෙයි. පොළොව ඇසුරු කළ යම් ප්‍රාණීහු වෙත් ද, ඒ සියලු සත්ත්වයෝ වැස්ස නිසා ම ජීවත් වන බව පජ්ජෝත සූත්‍රයෙහි සඳහන් වෙයි. ඇසිඩ් වර්ෂා ඇති වන තත්ත්වයට තරම් පරිසරය දූෂණය කිරීමෙන් පෙනෙන්නේ මිනිසා සියලු සතුනට එරෙහි ව කටයුතු කර ඇති ආකාරය යි.
වනයෙහි වාසය කරන අයගේ සිරුරු වර්‍ණය පවා පහදින බව අරඤ්ඤ සූත්‍රයේ දක්වා ඇත.
වැසි භික්‍ෂූහු නව කර්ම කිරීමට ගොස් වරක් රුක් සින්දා හ; සිඳවූ හ. එවිට ඔවුනට දොස් පැවරූ බුදුන් වහන්සේ, “කෙසේ නම් හිස් පුරුෂයෙනි, තෙපි රුක් සිඳීමත් සිඳවීමත් කළාහු ද? හිස් පුරුෂයෙනි, මිනිස්සු රුක්හි ජීවය ඇතැයි යන හැඟීම් ඇත්තෝ ය” යනුවෙන් වදාළ සේක. අමු ලිය, රුක්, තණ ආදි භූත සමූහය සිඳීමෙහි පචිති සික පදය පනවන ලද්දේ අලවු පුරයේදී ය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ නිවන හා නිවන් මග ද ලෝකයාට පෙන්වා දුන්හ. ඒ අතර ම නිවන් දකින තුරු වාසනාවන්ත ජීවිත ගත කිරීමට උවමනා කරුණු ද දේශනා කළහ. එයින් එක් කොටසක් ආර්ථීක දියුණුවයි. එහි එක් කොටසක් වගාව යි. බෞද්ධයෝ ඒ වගාව පස් කොටසකට බෙදා ගෙන දියුණු කළහ. 1. ආහාර වගාව, 2. රටෙහි ධනසම්පත්තිය සඳහා පොල් ආදි ස්ථිර වගාව 3. අන්‍යයන්ගේ යහපත සඳහා ගස් වැවීම 4. ගෙවතු වගාව 5. බෙහෙත් වගාව
බුදු දහම සෑම විටම පරිසරයට ආදරය කල බව දැක්වේ. පරිසරයත් සමග බද්ධ වූ ඒ පාරිශුද්ධ ජීවිත සැම විටම නිවක් මග විවර කර ගත්තාහුය. ඒ සුවදායී පරිසරය යනු ඒ උත්තම නිවනට පමණක් දෙවෙනි වූ සැපයක් බව අමතක නොකරන්න. පරිසරය රැකීම යනු නිවනට මගක් බවද කිව යුතුමය.
මින් ලබන උතුම් පුණ්‍යස්කන්ධයෝ සම්බුදු මාම සංදේශය ලොව පුරා රැගෙන යාමට අනන්ත ශක්තිය මාහ ලගා කරත්වා. මා පතන බෝධියෙන් නිවන් දැකීමටත් සසර කතරේ අතරමංව නිරා දුක් විදින අසරණයන්ද ඒමග රැගෙන යාමටත් මේ පුණ්‍යස්කන්ධයෝ පාරමිතාවක්ම වේවා. නිරන්තරයෙන් මා දිරිමත් කරන්නාවූද නොයෙක් ඇණුම් බැනුම් වලින් මා දිරිමත් කරන්නා වූද සියල්ලන්ටම වහ වහා ධර්මය අවබෝධ වේවා… … …

මම සත්වයාගේ හිත සුව කැමති එරන්ද ලක්මාල්ද සිල්වා
(අති පූජ්‍ය මජිහේ පඤ්ඤාසීහ මහ නාහිමියන්ගේ ලිපියක් පදනම් කොට අනිකුත් කරුණු ඇතුලත් කරමින් මෙම ලිපිය සකස් කරන ලදි)

 

ඒ මහා කරුණා දිය දහරින් නිවී සැනසෙනු මිස….

By සිරි සදහම් ( Dhamma) No Comments

අමා මෑණී තිලෝගුරු බුදු පියාණන් වහන්සේගේ විරාගී හද ගැබින් ගලා ගිය මහා කරුණා නදී දිය දහරෙහි නිමාවක්‌ නොවීය. එය සොඳුරු කඳු රැලියෙකින් හෙමි හෙමින් ගලා ගිය සිහිල් දිය දහරක්‌ සේ ගැලීය. දෙව් බඹ හා මිනිස්‌ ආදී කොටගත් සකල විධ සත් සිත් සතන්ගෙන් යුත් ලොව ලොව සොයා ඉතිර පැතිරී ගියේය. ගොරතර මහ අඳුරු සසර කතරේ අතරමංව සිටි පස්‌ විසි මහා භයකින් පමණක්‌ නොව එයින් උපන් දුක්‌ සමුදාවලියකින්ද ගැහි ගැහී අනාථව අසරණව ගිය අපමණ සත්වයෝ ඒ සම්බුද්ධ කරුණා වැහි දිය දහරට තෙමී ශාන්ත සුවයෙන් සැනහී ගත්හ.

සාංසාරික අසරණ බවින් පරිපීඩිතව ගිය මෙබඳු අපමණ සත්ත්ව ප්‍රවාහයක්‌ නිවන් සුව සහනයෙහි ගැන්වීමෙහිලා හේතුවූයේ එම මහා සම්බුද්ධ කරුණාවමය. එකී අතිශය සියුම් වූ අනුකම්පා සහගත ස්‌වභාවය බුදු හද පුරා ඉතිර පැතිරී ගියේ එය උන්වහන්සේට ලැබුණු දන් පැන් හා කිත් යසස්‌ පැසසුම්වලට ප්‍රත්‍යඋපකාර වශයෙන් උපන්නක්‌ නොවීය. සංසාර දුක තුළ අතරමං වූ අසාර ජීවිත තුළ ඇත්තේ මතුපිටින් තැවරුණු ඔපයක්‌ පමණක්‌ බව උන්වහන්සේ වටහා ගෙන සිටියහ. ඊට යටින් නිරන්තරයෙන් ගලා ගිය අතෘප්තියද අසහනය හා ශෝකයද වැතිරී ගත් එම හැම ජීවිතයකම බුදු පියාණන් වහන්සේ දුටුවේ මහා දුක්‌බර කතාවකි, අවිඳු අඳුරු කඩතුරාවෙන් වැසී ගිය සිතක්‌ ඇති පුහුදුන් සත්වගට මේ බව වටහා ගැනීමට තරම් මුහුකුරා ගිය නුවණක්‌ නැතිවීම පිළිබඳව උන්වහන්සේ තුළ ඇති වූයේ මහත් වූ අනුකම්පාවකි.

ඔවුනොවුන් වෙලාගත් කාම රතියද ආදී කොටගත් කෙළෙස්‌ ගිනිගොඩ මේ කවර ජීවිතයකත් ආනන්දයයි. එහෙත් මේ සියල්ල ජරාවත්, ව්‍යාධියත්, මරණයත් පැමිණෙන තුරා පමණක්‌ නොවේද? මේ සනාථන සත්‍යය නුවණින් වටහා ගතනොහැකි ඔවුන් නිදිගත් ගමක්‌ ගං වතුරෙන් මුහුදට ගසාගෙන යන්නාක්‌ මෙන් කෙළෙස්‌ මහ ගංවතුරෙන් තව තවත් සසරටම ගසාගෙන යන හැටි• මෙබඳු වූ සිතිවිලි උපන් මහා බුද්ධි ප්‍රභාවක්‌ ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ තුළ හැම විටම ඇතිවූයේ ලෝකයාගේ අඳ බව, අඥ බව පිළිබඳවම වූ මහා කරුණාවකි. පස්‌මහා ගංගාවන් ගලා එන්නාක්‌ මෙන් තමන් වහන්සේට සිව් පසය ගලා එන්නට සැලැස්‌වූ සැදැහැතියනට මෙන්ම, අහස පොළොව පවා නුහුලන අපහාස කළ වුනට ද උන්වහන්සේ අපරිමිත කරුණාවක්‌ දැක්‌වූයේ එබැවිනි. සිතුම් ලොව පහන් කළ මෙවන් වූ උතුම් දිවි සිරින් නිරන්තරයෙන් සරිවැ සිටියාවූ ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ සිත වූ කරුණා ප්‍රභා රශ්මිය පැන් පිරී ගිය පොකුණකින් මතුව සුපුෂ්පිත වූ නෙළුමක්‌ මෙන් තව තව පිබිදුණේය. එම සිතිවිලි සරින් නිසංසලව අසරණුන්, අනාථයින් හා මිසදිටු ගත්තවුන්ද සොය සොයා ගම්, දනව්, නගර සිසාරා වැඩි ගමන්වලදී මහ පිනැති එහිමියනට අව් වැසි පවස්‌ පීඩාවක්‌ හෝ නොදැනිණ. භව දුක්‌ තැවුල් පිස දමා අමා දහම අවබෝධකර ගන්නා අයුර සත්වගට පසක්‌කර දීමෙහි පරාර්ථ සිතිවිල්ලෙන් පමණක්‌ එහිමියන්ගේ කුළුණුබර සිත හැම විටම පිරී තිබිණ. සම්මා සම්බුදුවරයකු වශයෙන් අද මගෙන් පිළිසරණ ලබා ජීවිත මායා මැදුරෙහි රැහැන් පට සිඳ බිඳ දමා නිවනින් නිවී සැනහී ගන්නේ කවරෙක්‌දැයි විමසූ එහිමියෝ සෑම දිනකම අලුයම නැඟ පිබිද මහ කුළුණු සමවතට සම වැදුණහ. එම කරුණා දැලට හසුවී ශාන්ත ප්‍රනීත වූ නිවන් සුවයෙහි ගැඹුරටම සිත සන්සිඳවූයේ එදා සුකුමාර ජීවිතය එකම විකාරයක්‌ ලෙස දැන හැඳින ගත්තන් පමණක්‌ නොවේ. නොමඟට වැටුණන් හෝ පස්‌කම් නමැති කැත කිළිටි ගොහොරුවෙහි එරීමෙන් මුළා බවට පත් වූවන්මද නොවේ. ඒ මහා කරුණා වැහි දිය දහරින් වැඩිපුරම නිවී සැනහී ගත්තෝ නම් අනේකවිධ වූ හේතූන් නිසා අසරණකම පමණක්‌ ජීවිතයේ එකම උරුමය බවට පත්කර ගත්තෝය. පටාචාරා, රජ්ජුමාලා, පුණ්‌ණ, සුනීත, සෝපාක, පූතිගත්ත තිස්‌ස, මට්‌ටකුණ්‌ඩලී, චුල්ල පන්ථක මේ ඒ අනාථ අසරණ බවට පත් එම මහා මිනිස්‌ ප්‍රවාහයෙන් අතළොස්‌සක්‌ පමණෙකි. එදා සැවැත් නුවර සිය දෙමවුපියන්ගේ සිටු මැඳුරින් පලාගොස්‌ සොඳුරු නව ජීවනයක මිහිර විඳින්නට ගිය පටාචාරාවන්ගේ දුක්‌බර කතා පුවත විචිත්‍ර සිත්තම් පටක්‌ මෙන් දිවේ. සැබවින්ම එය කෙතරම් අනුවේදනීය කතා පුවතක්‌ද? මවුපියන් දැක්‌මට යන අතරමඟ මහ වනයෙහිදී නාගයකු දෂ්ට කිරීමෙන් මුලින්ම ඇයට සිය ස්‌වාමි පුරුෂතෙම නැතිවිය. එයින් උපන් දෘඪ ශෝකාග්නියෙන් හඬමින් අචිරවතී ගං තෙරට පැමිණි පටාචාරාවන්ගේ එක්‌ දරුවකු උකුස්‌සකු ගොදුරුකරගත් අතර අනෙක්‌ දරුවා සැඩ රළු ගඟ දියට වැටී ගසාගෙන ගියේය. එයින් පසුව ඇය මව් පියන් සොයා හඬමින්, වැළපෙමින් සැවැත් නුවරට ගියේ යළිඳු තමනට පිහිටක්‌ ඇත්තේ නම් මිහිපිට ඇති ඒ එකම පිහිට අම්මාත්, තාත්තාත් පමණියි සිතූ සිතුමෙනි. එහෙත් එකෙණෙහිම සිත් අහස වසා පැතිරී හමා ආ අඳුරු දුක්‌ වළා පෙළින් පටාචාරාව වික්‍ෂිප්ත වූවාය. ඇයට අසන්නට ලැබුණේ පෙරදා ඇති වූ මහා වරුෂාවෙන් ඇයගේ දෙමව්පියන් ජීවත් වූ සිටු මැදුර කඩා හැලී දිය බත් වූ බව පමණක්‌ නොවේ. එම සිටු මැදුර තුළ ජීවත් වූ තම දෙමව්පියන් මෙන්ම එකම සොයුරාද එයටම යටවී මිය ගිය බවෙකි. පටාචාරාවට එය අදහාගත නොහැකි විය. කාත් කවුරුවත් නැති ලෝකය නමැති මහ රුදුරු වන ගැබ මැද තමා එහෙම පිටින්ම තනිවූ බව පමණක්‌ ඇයට වැටහිණි. එයින් දැඩි ශෝක සන්තාපයට පත්ව සිහිවිකල් වූ ඇය හඬා හඬා – දොඩ දොඩා මහ මං පෙත් දිගේ දිව යද්දී ඇඳිවතත් මුළුමනින්ම ලෙහී ගිය බවක්‌ වත් නොවැටහිණි. එහිදී දුර්ජන ලෝකයේ කෙනෙක්‌ ඇයගේ අසරණකම දෙස බලා සිනා නැගූහ. කෙනෙක්‌ උසුළු විසුළු කළහ. තවෙකකු ඇය දෙස බලා අක්‍රෝෂ කළා පමණක්‌ නොවේ, කාරා කෙළද ගැසූහ. ඊටත් වඩා දරුණු වූයේ කිසිදු ළතෙත් බවක්‌ නොවූ අවාසනාවන්ත අඥන මිනිසුන් ඇයගේ නිරුවත් ඇඟ මතට දමා ගැසූ කැට කැබලිතිය. අසරණකමට මහ පුදුම පිහිටක්‌ ලෙස ලෝකයාගෙන් ලැබුණු මේ හැම රැවුමක්‌, ගෙරවුමක්‌ම අතරින් වාසනාවකට මෙන් ඇය ගියේ ඡේතවනාරාමයටය.

හා…. කවුරුන්ද? මේ පිස්‌සු ගැහැනිය, කාගේ අවසරයකින් මෙහි පැමිණියේද? යි සිතූ බුදු බණට සවන් යොමා දෙව්රමෙහි සිටියෝද මුලින් සැරසුණේ පටාචාරව එළවා ගන්නටය. එය වැළැක්‌වූ අනාථනාථ බුදුහාමුදුරුවන් ඇයට ජීවිතයේ උසස්‌ම ජීවනාර්ථය වූ නිර්වාණාවබෝධය ලබා දුන්නේ හදවතෙහි උපන් මහා කරුණාවෙන්මය. ඒ සම්බුදු කරුණා දැලට හසු නොවුණා නම් එදා පටාචාරාවට කුමක්‌ සිදුවන්නට තිබිණිද?

සැඩොල් කුලයෙක උපත ලබා අප්‍රමාණ නින්දා අපහාස ගනිමින් ජීවිතය එකම දුක්‌ සයුරක්‌ බවට පමුණුවාගෙන හුන් “චුන්ද” ද එදා බුද්ධ කාලයේ අසරණයෙකු ලෙස ජීවත් වූයේය. ඔහු කසළ කද ගෙන මාවතේ යනවිට කුලීනයෝ දෝතින් මුව වසා නෙත් පියා ගත්හ. එම කුරිරු දරුණු ලෝකය තුළ බුදු රජාණන් වහන්සේ පමණක්‌ ඔහුට කරුණාව දැක්‌වූහ. ධර්මයෙන් සංග්‍රහ කළහ. හේ ළය මඩල පහන්කොට නිවනින් නිවී සැනහුණේද ඒ නිසාය. පුණ්‌ණ ද බුදුන් දවස විසූ උතුම් කතක්‌ ලෙස සමාජය පිළි නොගත් ඉතාමත් දුක්‌බර ජීවිතයක්‌ ගෙවූ කාන්තාවක්‌ වූවාය. මුළු මහත් දඹදිව් තල වැසියෝම ඇය දාසකම් කිරීමෙහිලා ජීවිතයම කැප කරන්නට උපන් තැනැත්තියක්‌ ලෙස ඇදහූය.

දිනක්‌ වස්‌ පවාරණය කළ ඒ බුදු සමි¹ණෝ සැරියුත් මහ මුගලන් අග්‍රශ්‍රාවකයන් වහන්සේලාද සමඟින් දක්‍ෂිණ ගිරි චාරිකාවෙහි වඩිනු වස්‌ ඡේතවනාරාමයෙන් නික්‌මෙන්නට සූදානම් වූහ. කොසොල් මහ රජතුමාත්, අනේපිඬු සිටුවරයා හා විශාඛාවත් තවත් එක්‌ දිනක්‌ හෝ උන්වහන්සේලා ඡේතවනාරාමයෙහි නවත්වා ගන්නට දැරිය හැකි සෑම උත්සාහයක්‌ම දැරූහ. නමුත් ඒ සෑම උත්සාහයක්‌ම අපතේ ගියේ ගලා යන මහ ගඟකට කැපූ දර මෙන්ය. අවසානයේදී පුණ්‌ණා දාසිය එම අභියෝගය කරට ගත්තේ එසේ කළ හොත් දාස බවින් සදහටම මුදාහරින් නෙමියි, ඇයට සිය ස්‌වාමීන් දුන් ප්‍රතිඥ නිසාය. ස්‌වාමීන්ගේ එබස්‌ ඇසූ පුණ්‌ණ ට සිතුමිණක්‌ පහළ වූ සේ වී. ඇය වහා බුදුරදුන් සොයා ඡේතවනාරාමය වෙත දිව ගියාය.

“පින්වත් හිමියෙනි, අනේ මා කෙරෙහි අනුකම්පා කොට තවත් එක්‌ දිනක්‌ පමණක්‌ ඡේතවනාරාමයෙහි වැඩ වසන්න” යි ඈ බුදු පා පියුම් යුග බදා වැළඳ හඬා වැළපුණාය. ඇතැම් වස්‌ කලෙක ජීවිතයම පවා කැපකොට ගෞරවාදර හැඟීමෙන් උවටැන් කළ අනඳ හිමියන්ගෙන් වුව වෙන්ව හිස්‌ බිමක, මහ අරණක හෝ සොහොන් බිමක විවේකය සොයා වැඩි බුදු පියාණන් වහන්සේ පුණ්‌ණා දෙස මහා කරුණාවෙන් බලා සිටියහ. සමාජය පුරාවෙහිම අවලංගු වී ගිය කාසියක්‌ මෙන් වූ පුණ්‌ණා දාසිය මේ කරන්නේ කොතරම් නිශ්ඵල දෙයක්‌ දැයි මඟ දෙපස රැස්‌ ව සිටියෝ කුතුහලයකින් බලා සිටියහ. පින්වත් නැඟෙණියනි, මා නොගොස්‌ නැවතුණහොත් නුඹට ලැබෙන ඵලය හෝ ලාභය කුමක්‌ දැයි ඇසූ ඒ පිනැති බුදු සමිදාණන්ගේ අෂ්ටංග සමන්නාගත බ්‍රහ්ම ස්‌වරයෙන් බුදු පා පියුම් යුග වැඳ වැටී සිටි පුණ්‌ණාගේ පමණක්‌ නොව ඇසූ ඇසූවන්ගේද සවන්පත් සැනහී ගියේය. අනේ හිමියනි, එසේ වන්නේ නම් මට දාස බවින් සදහටම අත් මිදෙන්නට පිළිවන යි කී පුණ්‌ණාගේ දෙකොපුල් අතර වූ වියළී ගිය කඳුළු දිය කැළෑල් සම්බුදු දෙනෙතෙහි ගැටිණි. “පින්වත් නැඟෙණියෙනි හා එහෙනම් මා ආපසු ඡේතවනාරාමයට වඩින්නම්” යි බුදුරදුන් යළිත් දෙව්රම කරා වැඩම කළහ. රටෙහි මහා ධනවතා පමණක්‌ නොව බලවතා කී දේත් නොපිළිගත් උන්වහන්සේ කිසිවෙකුත් කිසිසේත් නොපිළිගත් අසරණ දාසියකගේ ඉල්ලීමට කන් දී ඇයගේ ඉල්ලීම ඉටු සිදු කළසේක. මතුපිටින් අතපත ගා සම්බුදු සිරිත කියවීමෙන් කිසිවෙකුටත් වටහා ගත නොහැකි බුදු කරුණාවේ මහත් වූ අසිරිමත් බව මෙයයි. නුමුලාව, විශද වූ බුද්ධි ප්‍රභාවය පුණ්‌ණා දාසිය තුළ ඇතිකළ එම කරුණා සයුරු දියට තෙමී ගත් පුණ්‌ණා ද අවසන අත් මිදුණේ දාස භාවයෙන් පමණක්‌ නොවේ. සසර සැඩ පහරින්ද අත් මිදුණේ පුනර්ජන්මයෙන්, ජරාවෙන් හා මරණ දුකින් ද තොර අජර අමර ශාන්තිය ලද්දාය.

බුදු හදින් තුන් ලොව සිසාරා වැගිර ගලා ගිය කරුණා දහර බුදුන් වහන්සේ කෙරෙහි අහස පොළොව නුහුලන අපාරාධ කළවුන් විෂයයෙහිද පැවතියේ යෑයි කියතොත් පුහුදුන් ලෝකයට එය පුදුමයක්‌මය. ඇත්තෙන්ම සම්මා සම්බුද්ධ ජීවිතය පුදුමයටත් වඩා අසිරිමත් වූ එබඳු ගූණ ප්‍රවාහයකින් යුතු වූයේ බුදුරදුන්ටම සුවිශේෂ වූ ඒ මහා කරුණා ගුණයෙහි මහිමය හේතුවෙන්මය. සැනසුම් පැන් බිඳක්‌ හෝ නොදැක සසර කතරේ අතරමං වූ සතන් නිර්වාණ ක්‍ෂේම භූමිය වෙත පැමිණ වීමෙහිලා උන්වහන්සේ ගෙන ගිය අහිංසක වැඩපිළිවෙළට අකුල් හෙළුවෝ බොහෝ වූහ. සම්මා සම්බුද්ධ ජීවිතය වනසනු වස්‌ ඔවුහු දුනුවායන් යෙද වූහ. එහිමියන් වැඩි මං බලා මහ ගල් කුළු හිස මත පෙරළෙන්නට සැලැස්‌වූහ. එපමණක්‌ ද නොවේ. සුන්දරී නම් පවිටාවිය ලවා උන්වහන්සේට පුදුමාකාර වූ අපහාසයක්‌ද කරවූහ. බුදු බණ හෝ බුදු ගුණ නොදත් සැවැත් නුවර විසූ මිසදිටුවෝ එයින් පසුව බුදුරදුන් ප්‍රමුඛ මහ සඟනට කළ නින්දාවන්ගේත් අපහාසයන්ගේත් කෙළවරක්‌ නොවීය. අනේ භාග්‍යවත් සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්ස, සැවැත් පුර වසන මේ මිනිසුන් ඔබ වහන්සේට මේ තරම් නින්දා අපහාස කරනව බලා ඉන්ට මට බෑ. අනේ හිමියනි අපි මේ නුවර අතහැර වෙනත් නුවරකට වඩිමු” කඳුළු පිරි දෙනෙතින් යුතුව බුදු මුව මඬල දෙස බලා සිටි ආනන්ද හාමුදුරුවෝ ආයාචනා කළහ.

“පින්වත් ආනන්ද අප කිසිවකුටත් කිසිම වරදක්‌ කර නෑ. මේ අවලාද අපහාස වැඩිකල් නොගොසින්ම නවතීවි. අපි ඔවුන්ට මෙත් වඩමු” යි බුදු රජාණන්වහන්සේ පැවසූහ. “අපි ඔවුන්ට මෙත් වඩමු” මේ නම් කෙතරම් අසිරිමත් වූ වදන් වැලක්‌ද? තම ජීවිතය සිඳ බිඳ දමන්නට පවා වෙර වැඩූ පිරිසකටත් යහපත හා සහනයම ප්‍රාර්ථනා කළේ නොසිඳී යන දිය උල්පතක්‌ සේ භාග්‍යවත් ගෞතමයන් වහන්සේගේ ජීවිතය පුරාම වූ කරුණාව නිසාය.

බුදු පෙළහරට එකී වූ මේ කුළුණු ගුණ මහිමය ගෞතම සම්බුදු පියාණන්ගේ ධර්මකාය තුළද දිව යමින් ඒ ඇසූ ඇසූ දනට ගෙන දුන්නේත් ශාන්ත සංසිඳීමකි, එය හද මැදුර වෙත කාන්දු වූ ඔවුන් කාගේත් ජීවන ගිමන් හල් සැබෙවින්ම සිත නිවා තවන බවුන්හල්ම බවට පත් වී.

“පින්වත් ආනන්ද බලන්න, ඒ සියලු සංස්‌කාර දැන් මරණයට පත් වුණා. මුළුමනින්ම අතුරුදන් වුණා. ඉදින් ආනන්ද සංස්‌කාර අනිත්‍යයි. ආනන්ද සංස්‌කාර යෑයි කිව හැකි දේ කෙරෙහි විශ්වාසයක්‌ තබන්න බෑ. එය කෙනකු විඩාවට පත්වීමට කලකිරීමට පසුව ඒවායින් අත් මිදෙන්නට තරම් නිසරුයි”. මහා සුදස්‌සන සූත්‍රය සදෙසා වදාරන අතර දුර ඈත අතීතයක රජකම් කළ මහා සුදස්‌සන නම් රජකුගේ නුවරක නටබුන් දක්‌වමින් සැබෑම කාරුණික බුදු පියාණන් මේ මහා ගැඹුරු දහම දේශනා කළේ ආනන්ද හිමියන්ට පමණක්‌ නොවේ. ඉපදි – ඉපදී මැරි – මැරී කවදාවත් එහි කෙළවර දකින්නට තබා සිතන්නේවත් නැති අනුවණ අඳුරු වළා පටලයකින් වැසුණු සිත් ඇති අප හැමටත් නොවේද?

මුළු ජීවිතය පුරාවෙහිම වැඩකට නැති ඕපදූප තිස්‌ දෙකකටත් වඩා කතාකරමින් අපද හැමදාමත් සිතුවේත්, පැතුවේත් මේ බුදු ගුණ නොවේ. විසිතුරු මායාවන්ගෙන් පිරීගිය මේ ලෝකය තුළ වූ අනේක විධ මගේය, මටය යෑයි සම්මතකරගත් විජයග්‍රහණයන්ය. එවැනි පටු වූ සිතුමක්‌ මත සිතා ජීවන ගමන මෙහෙයවූ ඔබට බොහෝ කොටම කරුණාව නොපෙනිණ. මෛත්‍රිය සිත තුළ ඇත නොවිණි. උපේක්‍ෂාව හා ඉවසීමත් ඔබ සිත් කෙරෙන් පලා ගියේ කෙතරම් විදුලි වේගයකින්ද? එහෙත් සිතන්න, ඒ මහා කරුණා නිධාන වූ ගොයුම් ගොත් බුදු හිමියන් සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්වූ පසුව පමණක්‌ නොව එයට ඔබ්බෙහි සිටිමින් ගතකළ සම්බෝධිසත්ව අවදියෙහිත් කොපමණක්‌ නම් දුක්‌ අනුභව කළේද? ප්‍රථමයෙන්ම උන් වහන්සේ දීපංකර බුද්ධ පාද මූලයෙහිදී අතට පත් නිවන් සුවය අත් හළහ. ඒ සසර කතරේ අතරමං වී සිටි අනෙකුත් සතුන්ද නිර්වාණ ස්‌වර්ණ ද්වාරය වෙත පිවිස වීමෙහිලා ඇතිවූ මහා කරුණාවෙන්ය. ඉක්‌බිතිව හැම සත්නටම වූ ඒ දුර්ලභ පිහිට සොය සොයා උන්වහන්සේ කල්ප ගණන් ඈත භවයන්හි දිවගියේ පිපාසිතව ඔබ මොබ දුවන මුව පොව්වකු මෙන්ය. බෝධිසත්ව අවධියෙහි අවසාන භාගය උන්වහන්සේ අනුන් වෙනුවෙන් කරුණාවෙන් දුක්‌ විඳි ආශ්චර්යයෙහි ඒ අපූර්වත්වය පමණක්‌ නොව මහා මනුෂ්‍යත්වයක ගැබ්වූ කරුණා ගුණයෙහි මහිමයද හෙළි පෙහෙළිකොට දක්‌වන අපූරු කැටපතක්‌ වැන්න. රන්වනින් බැබලී ගිය එහිමි සිරුර එකල සුපිපි ඇහැළ රුකක්‌ නියඟයකට හසුවී ගියාක්‌ මෙන් වියළී ගියේය. එමෙන්ම එහිමි පිටෙහි සම කුසෙහි ඇලිණ. කුසෙහි සම පිටෙහි ඇලිණ. අභිනීල නුවන් යුග නෙත් කුහර තුළ වැහැරී ගිලී ගියේ ළිං පතුළක ගිලී ගිය තාරකා දෙකක්‌ මෙන්ය. මේ මහා දුෂ්කරක්‍රියාව දෙස බැලූ ගොපලු ගැටයන් දුටුවේ ඊට යටින් රන් හුයක්‌ මෙන් දිවගිය බෝසතුන්ගේ මහ කරුණාව නොවේ. එහෙයින් ඔවුහු බෝසතුනට උසුළු විසුළු කළහ. සිනා නැගූහ. කැට කැබලිතිවලිනුත් දමා ගැසූහ. අහෝ මෝඩ දුර්ජන රැළකගේ කෲරත්වයේ තරම• මෙවන් කටුකොහොල් අපමණකින් පිරී ගිය මාවතක යමින් උන්වහන්සේ කරුණාව පෑවේ අප ද නිවනින් සනහනු පිණිසය. එනමුදු මේ යථාර්ථය සිහියට පවා නැගෙන්නේ කීයෙන් කී දෙනකුටද? බුදු මඟ යනවා යෑයි සිතමින් ඒ අනුව ඔවුන් සිදුකරන තරමක්‌ සිදුකරන්නේ ඒ බුදු පියාණන් වහන්සේට පමණක්‌ නොව උන්වහන්සේගේ දහමටද නිගාදෙන දැය. මෙය වනාහී අද අප අතර තදින් මුල් බැස ඇති ජනප්‍රිය බුදු දහම විනා සැබෑ බුදු දහම නම් නොවේ. මෙහි වැටී බැස සිටිනතාක්‌ ඒ අමාමෑණියන් අපට පෙන්වා වදාළ අප කවුරුනුදු වහ වහා පිවිසි ගතයුතු නිවන නොනිවෙන දැල්ලක්‌ මෙන් හැමදාමත් අප ඉදිරියේ දැල් වී තිබෙනු ඇත. එනම් අප සිත් පිත්හි මායා සකසන ඉන්ද්‍රජාලිකයා සදාතනිකවම අප හා සිටිමින් අප තවතවත් මේ දුක්‌මුසු සසරෙහි ඈතින් ඈතටම ගෙන යනු ඇත. මෙකල වෙසක්‌ සමරන අප කාගේත් නුවණැස යොමුවිය යුත්තේ මෙය ගැඹුරින් වටහා ගැනීමට සමත් මහා ප්‍රඥාවක්‌ ගොඩ නඟා ගැනීම කෙරෙහිය.
ඒ අනන්ත ගුණැති, අනනත බැලැති අසිරිමත් බුදු දහම ලොව පුරා පතුරුවා හරිමු. එය අද දවසේ අපේ සිදුවිය යුතු සුවිශිලතම යුතුකමයි. බුදුහිමියන් මෙසිරිලකට තෙවරකම වඩිමින් මෙහි සදහම් භාණ්ඩාගාරය පිහිට වූයේ ඒ අසිරිමත් දහම ලොවෙහි දම් වැසි නොවරටෙන කල, සදහම් ගග සිදී යන කල නැවත සිරිලකින් ලෝ පුරා දම් වැසි වැස්සවීමටයි. එය අපහට ඇති යුතුකමක් නොව වගකීමකි වන්නේය. ඒ වගකීම නොපිරිහෙලා ඉටු කිරීමට අපිදු අත්වැල් බැද ගනිමු.

අනන්ත බුදුගුණ බෙලෙන් තුන් ලොවම සැනසේවා … … …

( දිවයින පුවත්පතේ පලවූ ලිපියක් ඇසුරිනි )

error: Content is protected by www.ifbcnet.org.