සිරි සදහම් ( Dhamma)

රජයේ ස්ථාවර භාවයට දළදා වහන්සේ දායක වූ අයුරින් ම දළදා වහන්සේ රැකගැනීමට අපේ රජවරු ද කැප වූ හ. මේ ඒ පිළිබඳ පුවත් කැටි කැරුණු ලිපියකි.

දළදා වහන්සේ ශ්‍රී ලංකා ද්වීපයට වැඩම කිරීමෙන් පසු, විසිතුරු පෙරහැර පැවැත්වීම එදා සිට අද දක්වා ම පවතින සිරිතකි. දළදා වහන්සේ වනාහි රාජ්‍ය උරුමය තහවුරු කරන වස්තුවක් බව අතීතයේ සිට ම ලක් වැසියන් දැරූ මතයකි. එය දළදාව සිරි ලකට වැඩමවූ සමයේ ලක් රජය කළ ‘කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණාභය’ රජතුමාගේ (ක්‍රි.ව. 847 – 875) යුගයෙහි සිට වර්තමානය දක්වා ම පිළිගනු ලබන කරුණකි. මෙම උතුම් පූජනීය වස්තුව පිළිබඳ ව අතීත සාහිත්‍යධරයෝ විවිධ සාහිත්‍ය කෘති එළිදැක්වූ හ. කුරුණෑගල යුගයෙහි ලියැවුණ ‘දළදා සිරිත’ හා ‘දළදා පූජාවලිය’ ද ඒ කෘතීන් දෙකට ම පාදක කරගත් ‘දාඨාවංසය’ ද ලීලාවතී රැජිනියගේ යුගයෙහි ලියැවුණ ‘එළු දළදාවංශය’ ද දළදා වහන්සේ පිළිබඳ ව ලියැවුණු කෘති වශයෙන් සැලකිය හැකි ය. එපමණක් නො ව, මහනුවර යුගයෙහි දී ‘සිංහල දළදා වංසය’ නමින් සාමාන්‍ය ජනතාවගේ ප්‍රයෝජන සඳහා කුඩා ග්‍රන්ථයක් ද රචනා වී තිබේ. එසේ ම අපේ ඉතිහාස ග්‍රන්ථය වන මහාවංසයේ ද මේ පිළිබඳ තොරතුරු ඇතුළත් ව ඇත.

Read More

1815 පෙබරවාරි මස 18 වනදා ඉංගී‍්‍රසි හේවායන් විසින් සිංහලයේ අවසාන රජතුමන් වූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් ජීවග්‍රහයෙන් අල්ලා ගන්නා ලදී. ඒ සමඟම අපේ රටට උදාවූයේ තීරණාත්මක වූ ද සංවේගදායක වූ ද කාලවකවානුවකි. සිංහල බෞද්ධ බලයත් බෞද්ධ උරුමයත් අපේ නිවහල් ජාතියත් මේ සමඟම අන්ත පරිහානියකට ඇද වැටුණි. චිරාත් කාලයක් පුරා අපට අයත්ව තිබුණු රජ තනතුර ද අහිමිවිණි. බටහිර මුග්ධ පාලනයකට අපි නතු වූයෙමු.

1815 මාර්තු 02 වන දින මහනුවර දී රට භාර ගැනීමේ උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කරන බවට ප්‍රකාශ කෙරිණි. කපුවත්තේ, මිල්ලව, මොල්ලිගොඩ, කැප්පෙටිපොළ නිලමේවරු සිංහල පක්‍ෂය වෙනුවෙන් පෙරමුණ ගෙන සිටියහ. ඒ පසුබිමෙහි යෝධ සෙවණැල්ලක් මෙන් වැජඹුණේ වාරියපොළ ශ්‍රී සුමංගල හිමිපාණන්ය.

ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමන්ගේ සුවිශේෂ ගෞරවාදරයට පාත්‍රව සිටි වාරියපොළ සුමංගල හිමිපාණෝ එවකට සුදුහුම්පොළ විහාරාධිපති ධූරය හෙබවූහ. ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්ස්ගේ භාරකාරත්වය ද සුමංගල හිමිපාණන්ට පැවරී තිබුණි.

පෙබරවාරි 28 වනදා ඉහත සඳහන් කළ රදල නිලමේවරු මාර්තු 02 වනදා අත්සන් කිරීමට නියමිත ද්‍රෝහී ගිවිසුම ගැන සුමංගල මාහිමිපාණන් සමඟ කතිකාවතක යෙදෙන්නට තීරණය කර හිමිපාණන් හමුවී වැඳ පුදා අවසර ගත්හ.

Read More

ව්‍යවහාරික වර්ෂ 310 හෙළ බෞද්ධයන්ගේ පුණ්‍ය වාසනා මහිමයේ උතුම් පින් අස්වැන්නකින් හෙළදිව පිදුම් ලැබූ වසරක්. ශ්‍රී සුගත තථාගත ගෞතම සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහය ආදාහනයෙන් පසුව නො විසිරී ඉතිරි වුණු සප්ත ධාතුන් වහන්සේලා අතර වූ වාම ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ හෙළදිවට වැඩම කළේ එ් වර්ෂයේ දී. හේමමාලා – දන්ත දෙපළ වාම ශ්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේව මෙරටට වැඩම කරවූ එ් යුගයේ හෙළදිව රජකම් කළේ මහසෙන් රජ පුත් කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණ රජුයි. තමන් අතපත් වුණ මේ සුපූජනීය වස්තුව මහත් සැදැහැයෙන් බාරගත්ත රජතුමා දළදා මාලිගාවක් ඉදිකරලා, දිනපතා පූජාවන් සහ වාර්ෂිකව පෙරහැර පවත්වලා ආරම්භ කරපු දළදා පූජාවන් සියවස් ගණනාවක් පුරා පැවතගෙන ඇවිත් අද දක්වා ම ක‍්‍රියාත්මක වෙනවා.

එ් විචිත‍්‍ර වූ දළදා පූජාවන් අතරින් ඇසළ පෙරහැර මංගල්‍යය හෙළයේ මහා කලා මංගල්‍යයක් ලෙසින් පිළිගැනෙනවා. අලි ඇතුන් සියයකගේ පමණත්, කලා ශිල්පීන් දහසකගේ පමණත් සහභාගීත්වයෙන් දින දහයක් පුරා වීදි සංචාරයේ යෙදෙන මේ පෙරහැර මංගල්‍යයට සමාන වූ වෙනත් සංස්කෘතික මංගල්‍යයක් ලෝකයේ මුණ ගැසෙන්නේ නැහැ.

දළදා වහන්සේ වැඩ හිඳින කරඬුව සංකේතවත් කරන ‘වැඩමවන කරඬුව’ පිටෙහි තබාගෙන රාජ රාජ ලීලාවෙන්, මහා අභිමානයෙන් පෙරහැර තුළ ගමන් කරන හස්තිරාජයා මේ පෙරහැර තුළ ඉටු කරන්නේ මහා මෙහෙවරක්. දුටුවන් ප‍්‍රසාදයට පත් කරවන තේජසින් යුතු වුණ මේ දළදා ඇත් පරපුර ගැන බොහොම රසවත්, එ් වගේ ම විස්මය සහගත තොරතුරු රැසක් තිබෙනවා.

Read More

දියත පතල මහනුවර ඇසළ පෙරහැරෙහි මුඛ්‍යතම අංගය දළදා පෙරහැරයි. නාථ, විෂ්ණු, කතරගම සහ පත්තිනි යන දේවාල පෙරහැර සමග පෙරහැර පහකින් සමන්විත ඇසළ පෙරහැරෙහි සුවිශේෂී උත්තරීතර අංගය වන්නේ සධාතුක කරඬුව වැඩම කරවන හස්‌ති රාජයා ය. දළදා පෙරහැරේ ගමන් කරන සෙසු හස්‌තීන් අතර එම හස්‌ති රාජයා සැබැවින්ම අති විශිෂ්ට වාසනාවන්ත, පුණ්‍යවන්ත හස්‌තියකු වන්නේ ය. මෑත පෙරහැර ඉතිහාසය තුළ අඩ සිය වසරකට ආසන්න කාලයක්‌ සධාතුක කරඬුව වැඩම කරමින් උදාර මෙහෙවරක යෙදෙමින් සදානුස්‌මරණීය සිහිවටනයක්‌ තැබු කීර්තිමත් හස්‌තිරාජයා වූයේ ශ්‍රී දළදා මාලිගයෙහි රාජා හස්‌තියාය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් වයෝවෘද්ධ භාවය නිසාම බෙලහීන තත්ත්වයට පත්වූ රාජා හස්‌තියා අභාවයට පත්ව 2013 ජුලි මස 16 වන දිනට පුරා වසර විසිපහක්‌ සම්පූර්ණ විණි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ ලොවට දායාද කළ ප්‍රථම ලෝකාදර්ශය කෘතගුණ දැක්‌වීමයි. පරමෝදාර ඒ ඉගැන්වීම අනුව යෙමින් “රාජා” ඇත් රජුන් පිළිබඳව සමරු සටහනක්‌ තැබීම කාලෝචිත යෑයි හැඟේ.

මඩකලපු දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ එරාවුර් හි පදිංචි වෘත්තියෙන් අලි අල්ලන්නකු වූ එම්. උමේරු ලෙබ්බේ නමැත්තා තම කාණ්‌ඩය සඳහා වන වැදුණු 1925 වර්ෂයේ එක්‌තරා දිනෙක මන්නාරම් ප්‍රදේශයේ ඝන කැලෑවෙන් අලි පැටවකු අල්ලා ගනු ලැබිණි. මෙම අලි පැටවාත්, මඩකලපු ප්‍රදේශයෙන් අල්ලා ගනු ලැබූ අලි පැටවකුත් උමේරු ලෙබ්බේ රු. 3300.00 ක මුදලකට මහනුවර ප්‍රදේශයේ යටිනුවර, ගිරාගම මාම්පිටිය වලව්වේ පුංචි බණ්‌ඩාර හෙවත් ටිකිරි බණ්‌ඩාර මාම්පිටිය දිසාවට විකුණනු ලැබීය. 1925. 12. 11 වැනි දින 1318 අංක දරණ අවසර පත්‍රය ප්‍රදේශයේ දිසාපතිතුමාගෙන් ලබාගත් මාම්පිටිය දිසාවේ ඇත් පැටවුන් දෙදෙනා මහනුවරට රැගෙන ආවේය. ඉක්‌බිති යටිනුවර, ගිරාගම වලව්වේ ඇත්ගාලේ මෙම ඇත් පැටවුන් දෙදෙනා ජීවත් වූහ. එක්‌ ඇත් පැටවෙක්‌ ‘රාජා’ නමින් ද අනෙක්‌ ඇත් පැටවා ‘දත් පූට්‌ටුවා’ නමින් ද හඳුන්වනු ලැබූ අතර ‘දත් පූට්‌ටුවා’ පසු කාලයේ ‘කන්දා’ නමින් ද හඳුන්වන ලදී. ‘රාජා’ සහ ‘කන්දා’ මාම්පිටිය දිසාවේගේ සුරතලුන් ලෙස කල් ගෙවන්නට වූහ.

Read More

ශ‍්‍රී දළදා මාලිගාවේ පෙරහරේ සාධාතුක කරඬුව වැඩම කරන්නා වූ මංගල හස්ති රාජයා පෙරහර නැරඹීමට පැමිණෙන සෑම අයකුගේම අවධානයට පාත‍්‍ර වන්නේය. දෑලේ ගමන් කරන තවත් ඇතුන් දෙදෙනෙකු සමඟ හීන් සීරුවේ සාධාතුක කරඬුවද සමඟ පෙරට ඇදෙන මේ මංගල හස්ති රාජයා ලංවෙත්ම පෙරහර නරඹන පිරිස් අසුන්ගෙන සිටින තැන්වලින් නැඟිට සාධුකර දෙන්නට අමතක නොකරති.

සධාතුක කරඬුව වැඩම කරවීම සඳහා සෑම අතෙකුටම අවකාශ ලැබෙන්නේ නැත. එම මහඟු පුන්‍යකර්මයට දායකවීමට ලැබෙන්නේ පින් ඇති මංගල හස්ති රාජයකුට පමණි. එවැනි ඇතකු පහත සඳහන් ලක්ෂණවලින් සමන්විත විය යුතු වන්නේය.

1. ඉතා හොඳින් වැඩුණු සිරුරක් පැවැතීම.

2. ඉහතර (හිස) හොඳින් ඔසවා සෘජුව තේජාන්විත ස්වරූපයක් පෙන්නුම් කිරීම.

3. හොඬය, සතරපාද ලිංගය හා වල්ගය බිම ස්පර්ශ වීම.

4. පිටකොන්ද (ආසනය) කරඬුව තැන්පත් කෙරෙන රන්සිව්ගෙය පහසුවෙන් තැබීමට හැකිසේ පිහිටීම.

5. දකුණු දළය වම් දළයට වඩා මදක් ඉහළට එසවී තිබීම.

6. ඉතා තැන්පත් නුවණින්ද, උපශාන්ත ගමනින්ද, සන්සුන් මනසින්ද, තීක්ෂණ බුද්ධියෙන් හා කරුණා ගුණයෙන් යුතුවීම.

7. මැදි වයසේ පසුවීම.

Read More

ශ‍්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේ මෙරටට වැඩම කිරීමෙන් අනතුරුව පසු කලෙක උන්වහන්සේ ආරක්ෂිතව තැන්පත් කර ඇති දළදා මාලිගාවේ රාජකාරී කටයුතු ඉටු කිරීම සඳහා සුවිශේෂී කාර්ය මණ්ඩලයක් පත් කෙරිණි.

දළදා වහන්සේගේ තේවා කටයුතු ඇතුළු පුද සත්කාර මෙන්ම දළදා මාලිගාවේ විවිධ රාජකාරී කටයුතු ඉටු කරන මෙම කාර්ය මණ්ඩලයේ ප‍්‍රධානියා වනුයේ දියවඩන නිලමේවරයාය.

කාර්ය මණ්ඩලය සඳහා කි‍්‍රයා කරනු ලබන අය සුවිශේෂිත නම් වලින් හැඳින්වෙන අතර ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙකු කාර්ය මණ්ඩලයට පත් වනුයේ පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ඒ සඳහා හිමි වන උරුමය අනුවය.
දියවඩන නිලමේ

ශ‍්‍රී දළදා මාලිගාවේ ගිහි භාරකරු දියවඩන නිලමේවරයාය. මාලිගාව සතු සියලුම චංචල නිශ්චල දේපළ පරිපාලනය, රාජකාරීවරුන් පත් කිරීම හා දළදා වහන්සේට චාරිත‍්‍ර වාරිත‍්‍ර ඉටු කිරීම සිදු කරන දියවඩන නිලමේවරයා ශ‍්‍රී දළදා මාලිගයේ කාර්ය මණ්ඩලයේ ප‍්‍රධානියාද වේ.

Read More

ශ්‍රී සුගත තථාගත සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ පන්සාලිස් වසරක් මුළුල්ලේ සියලු ලෝ සතුන් කෙරෙහි මහා කරුණාවෙන් දේශනා කොට වදාළ සුවාසු දහසක් ධර්මස්කන්ධයේ පහස ලැබුවා වූ ශී‍්‍ර දන්ත ධාතුන් වහන්සේ ජීවමාන බුදුරජාණන් වහන්සේ හා සමකොට සැලකේ. ශී‍්‍ර දළදා වහන්සේ විෂයෙහි බුද්ධ ගෞරවයෙන් , ශ‍්‍රද්ධා භක්තියෙන්, ඇපකැප වීමෙන් මහත් පුද සත්කාර වත් පිළිවෙත් පූජා චාරිත‍්‍ර චිරාගත සාම්ප‍්‍රදායානුකූලව නොකඩ කොට ඉෂ්ට සිද්ධ කිරීම සසුනේ චිර පැවැත්මට මෙන්ම ජාතියේ මහත් අභිමානයට ද හේතු සාධක වන්නේ ය.

මෙම පූජා චාරිත‍්‍ර බොහොමයක් සැකසී ඇත්තේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අග‍්‍ර උපස්ථායක ආනන්ද මහතෙරුන් වහන්සේ විසින් ජීවමාන බුදුරජාණන් වහන්සේ විෂයෙහි ඉෂ්ට සිද්ධ කරනු ලැබුවා වූ බුද්ධෝපස්ථාන, බුදු පුද, පූජා චාරිත‍්‍ර මුල් කොටගෙනය. ශී‍්‍ර දළදා බුද්ධෝපස්ථාන, දළදා පූජා චාරිත‍්‍ර, දළදා පුද සිරිත්, දළදා පුද පිළිවෙත්, දළදා පුද සත්කාර හා දළදා තේවා ආදි වශයෙන් විවිධාකාරයෙන් හඳුන්වන මෙම පූජා චාරිත‍්‍ර දුරාතීතයේ පටන් රාජකීය ස්වරූපයක් ගෙන තහවුරු වී ඇති බව පෙනේ.

Read More

අප ගෞතම ලොවුතුරු බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවීමෙන් අනතුරුව උන් වහන්සේගේ අධිෂ්ඨානයක් ලෙසින් ධාතුන් වහන්සේලා සත් නමක් නොවිසිරී අනික් සියලු ධාතු මුං ඇට සහ අඹ ඇට ප‍්‍රමාණයට විසිරී ගියේය. ලලාට ධාතුව, අකු ධාතුව සහ දළදා සතර යන මෙම ධාතු නොවිසිරුණු ධාතුන්ට අයත් විය. එම නොවිසිරී ඉතිරි වූ දළදා සතර අතරින් වම් යටි දළදාව අද වැඩසිටින්නේ ලංකාද්වීපයෙහි මහනුවර දළදා මාලිගාවෙහිය. ලක්වැසි බෞද්ධයා හට පමණක් නොව මුළු ලෝ වැසි බෞද්ධයාටම ඉතා පූජනීය වූත් අනර්ඝ වූත් වස්තුවක් ලෙස මෙම දළදා වහන්සේ පෙන්වා දිය හැකිය.

මහසෙන් රජුගේ පුත‍්‍රයකු වූ සිරිමෙවන් කුමාරයා පිය රජුගේ මරණයෙන් පසු කීර්ති ශ‍්‍රී මේඝවර්‍ණ නමින් ඔටුණු පළඳ්‍ර ලක්දිව රාජ්‍යත්වයට පත්ව අනුරාධපුර රාජධානියේ සිංහාසනාරූඪ විය. මෙතුමා රජ වීමෙන් පසුනව වැනි වර්ෂයෙහි කලිඟු රට රජ කළ ගුහසීව රජුගේ දියණිය වූ හේමමාලා කුමරිය හා උදේනි රට රජ කළ සුචරිත‍්‍ර මිත‍්‍ර රජුගේ පුත‍්‍ර වූ දන්ත කුමරු දළදා වහන්සේත් රැගෙන කලිඟු රටින් ලක්දිවට පලා ආහ. එසේ පැමිණි ඔවුහු දළදා වහන්සේ ලක්දිව විසූ මහ සංඝයා වහන්සේලාට මහමෙවුනා උයනේදී බාර කළහ.

Read More

ශ්‍රී දළදා වහන්සේට පූජෝපහාර වශයෙන් පැවැත්වෙන පෙරහර මේ දිනවල අලංකාර ලෙස සිදු කෙරේ. දළදා වහන්සේ අපේ රටට ලැබුණ දා පටන් උන්වහන්සේට සිදු කළ නොයෙකුත් ගරු බුහුමන් පෙළහර ගැන ඉතිහාසයේ විස්තර වෙයි. බුදුරදුන්ගේ ශ‍්‍රී දේහය ආදාහනය කිරීමෙන් පසු ඉතිරි වූ වාම දළදාව ඛේම මහරහතන් වහන්සේ විසින් රැගෙන වූත් කළිඟු රට බඹදත් රජුට භාරදෙන ලදී.

වර්තමාන භාරතයේ ඔරිස්සා ප‍්‍රාන්තය දළදා වහන්සේ තැන්පත් කොට තිබුණ ප‍්‍රදේශය වශයෙන් සැලකෙයි. හින්දු බැතිමතුන් පුරුෂෝත්තම පූජාව පවත්වන ජගන්නාථ පූරී කෝවිල දන්ත ධාතු මන්දිරය ලෙස අනුමාන කෙරේ. විද්වතුන්ගේ අදහස නම් දන්තපුරය ජගන්නාථ පූරී වශයෙන් වෙනස් වූ බව යි. ජගන්නාථ කෝවිලේ වසරක් පාසා පැවැත්වෙන පුරුෂෝත්තම රථ යාත‍්‍රාව මහනුවර දළදා පෙරහරට සමාන වූවකි.

කාලිංග දේශයේ රජවරු ගරු බුහුමන් පෙරදැරිව දළදා වහන්සේ ආරක්ෂා කළහ. එහෙත් බුදුදහමට එරෙහි වූවෝ ගුහසීව රජුගේ පාලන කාලයේ දී දළදා වහන්සේ වැනසීමට උත්සාහ කළහ. ඒ නිසා ගුහසීව රජු දළදා වහන්සේ ආරක්ෂාව සඳහා ලක්දිවට වැඩම කරවීමට කටයුතු යෙදුවේය. ලක්දිව කිත්සිරි මෙවන් රජු දවස හේමමාලා කුමරිය සහ දන්ත කුමරු විසින් දළදා වහන්සේ ලක්දිවට වැඩම වන ලදී. ඔවුන් පැමිණියේ අනුරාධපුර වයඹ දිග පිහිටි මේඝගිරි විහාරයට යි. ඒ පුවත දැනගත් කිත්සිරි මෙවන් රජු එම විහාරයට ගිය විට දළදා වහන්සේගේ ප‍්‍රාතිහාර්ය දකින්නට ලැබුණි. එයින් පැහැදුන ඔහු සුදු අසුන් යෙදූ විශේෂ රථයකින් දළදා වහන්සේ අනුරාධපුරයට වැඩම කරවූ බව ජිනකාලමාලි, පුජාවලිය ආදී ග‍්‍රන්ථවල සඳහන් වෙයි. අලංකාර ලෙස පැවැත් වූ අනුරාධපුර දළදා පෙරහර ගැන විස්තරයක් පාහියන් හිමියන්ගේ වාර්තාවේ ද ඇත.

Read More