පරිපූර්ණ වීර්ය ඇති භික්ෂුන් අතරෙහි අග්‍රස්ථානය ලැබූ සෝණ මහරහතන් වහන්සේ කෝලි විස නම් ගෝත්‍ර යෙහි උපන් නිසා හෝ කෝටි ප්‍රාප්ත ධනවත් ගොවි කුලයක උපන් නිසා කෝලි විස යැයි ප්‍රසිද්ධ විය. භික්ෂූන් විසින් වීර්යය වැඩිය යුතු වුවද මුන්වහන්සේ වීර්යය අඩු කළ යුතු විය. ඒ නිසාම පරිප්පු පරිපූර්ණ වීර්ය ඇති භික්ෂුන් අතර එහි මුන්වහන්සේ අග්‍ර වූ සේක උන් වහන්සේගේ පූර්වාපර චරිත චරිතාපදානය පහත දැක්වේ.
සිද්ධාර්ථ බෝසතුන් උතුම් වූ බුද්ධ රාජ්‍යයට පත්ව බරණැස ඉසිපතනාරාමයට වැඩමවා ප්‍රථම ධර්ම දේශනාව දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය මාතෘකා කොට දේශනා කොට වදාළා. එදින ධර්ම ශ්‍රවණය කළ සාතාගිර නම් යක්‍ෂයා සෝවාන් භාවයට පත් වූ අතර තමාගේ යහළු හේමවත යක්‍ෂයාට බුදුරදුන් ලෝ පහළ වී ඇති බව පැවසීම සඳහා තම පිරිවර සමඟ පිටත්ව ගියා.
මේ කාලයේ ම හිමාලයෙහි අකාලයේ මල් පිපී ඇති බව දුටු හේමවත යක්‍ෂයා ද ඒ බව තම සාතාගිර නම් යහළුවාට දන්වා හිම ක්‍රීඩා කිරීමට ඔහු කැඳවාගෙන ඒම සඳහා පිටත්ව ආවා. ඒ දෙදෙන රජගහ නුවර කාලි නම් උපාසිකාවගේ නිවසෙහි ඉහළ අහසෙහි දී මුණ ගැසුණා. සාතාගිර බුදුරදුන් පිළිබඳවත්, ඇසූ දහම් පිළිබඳවත් විස්තර ප්‍රකාශ කොට අවසන් වත්ම හේමවත යක්‍ෂයා ද සෝවාන් භාවයට පත් වුණා. එදා ඒ යහළු යක්‍ෂයන් දෙදෙනා එක්ව කළ ධර්මය පිළිබඳ සාකච්ඡාව අසා සිටි කාලි නමැති පෙර පින් ඇති කාන්තාව සෝවාන් භාවයට පත්වීම විශේෂ සිදුවීමක්. අප ගෞතම බුද්ධ ශාසනයෙහි පළමුව සෝවාන් භාවයට පත්වූ කාන්තාව මේ කාලි උපාසිකාව යි.
කල්ප ලක්ෂයකට පෙර පියමතුරා නම් සර්වඥයන් වහන්සේගේ කාලයේදී හංසවතී රාජධානියෙහි ක්ෂත්‍රීය රජෙකුව මෙතුමා උපන්නේය. එකල්හි දිනක් ධර්මශ්‍රවණය පිණිස විහරස්ථානයට ගිය විට සුදර්ශණ නම් මහරහතන් වහන්සේට සිවුපස ලාභින්ගෙන් අග්‍රස්ථානය පිළිගැන්වීම දැක්කේය. මෙයින් අතිශය ප්‍රමුදිතවු මේ රජතුමා සතියක් මුළුල්ලේ බුදුපාමොක් ලක්ෂයක් මහා සංඝයා වහන්සේට දන් දුන්නේය. මේ මහා පුණ්‍යකර්මට හේතුවෙන් අනාගත කාලයේදී බුදු කෙනෙකුන් වහන්සේ කෙනෙකුන්ගේ ප්‍රත්‍යලාභින් වහන්සේ අතුරෙන් අග්‍රස්ථාන්තරය ලැබ නිවන් ලබා ගැන්මට හැකි වේවායි ප්‍රාර්ථනා කළේය.
පියමතුරා සර්වඥයන් වහන්සේ “ කල්ප ලක්ෂයකින් මත්තේ බුද්ධ රාජ්‍යයට පත්ව ගෞතම නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේදී සීවලි නමින් ඉපිද දක්ෂිණාලාභීන් අතුරෙන් අග්‍රව නිර්වාණා බෝධය කරන බවට විවරණ දුන්සේක.
ශ්‍රද්ධා බහුල භික්ෂූන් අතර මෙම වක්කලී තෙරුන් වහන්සේ අග්‍ර යැයි ප්‍රකාශ කරනු ලැබේ. අන් අයගේ ශ්‍රද්ධාව වැඩී වර්ධනය කළ යුතු අතර මුන්වහන්සේගේ ශ්‍රද්ධාව අඩු කළ යුතු විය. උන්වහන්සේගේ පුර්වාපර චරිත චරිතාපදානය මෙසේය.
මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකට පූර්වයෙහි ලොව පහල වූ පදුමුත්තර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ලෝ සතුන් සසරින් එතෙර කරවනු පිණිස දහම් දෙසන සමයෙහි මෙම වක්කලී තෙරුන් වහන්සේ එක්තරා කුල පුත්‍රයෙක් ව ඉපිද වැඩිවියට පත්වූ කල්හි සර්වඥයන් වහන්සේගෙන් බණ අසනු පිණිස විහාරයට ගොස් පිරිස් කෙළවර බණ අසමින් සිටි යේය. ඒ අවස්ථාවේදී පියුමතුරා නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ එක්තරා භික්ෂුවකට ශ්‍රද්ධා අධික භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලබාදෙනු දුටු හෙතෙම තමා ද අනාගත කාලයකදී බුදු කෙනෙකුන්ගේ එබඳු පදවියක් ලබනු කැමැති ව සත් දිනක් මුළුල්ලෙහි බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝයාට දන් දී අවසානයේදී එම අභිප්‍රාය බුදුරජාණන් වහන්සේට දන්වා සිටියේය.
මුන් වහන්සේ වනාහි ත්‍රිවිධ ශ්‍රී ශික්ෂාවන් කැමැති වන්නා වූ අතිශයින් ප්‍රිය කොට හික්මෙන්නා වූ භික්ෂූන් අතර අග්‍රස්ථානය ලැබූ සේක. උන් වහන්සේ පැවිදි වූ දා පටන් දිනපතා උදේ උදෑසන වැලි දෝතක් ගෙන මෙහි ඇති වැලි ප්‍රමාණයට මට අද බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ද ආචාර්ය උපාධ්‍ය තෙරුන්ගෙන් ද අවවාද ලැබේවායි ප්‍රාර්ථනා කරන සේක් ඒ නිසාම ශික්ෂාකාමින් අතරෙහි අග්‍රයයි දක්වන්නාහ. රාහුල මහරහතන් වහන්සේගේ පූර්වාපර චරිත චරිතාපදානය මෙසේ දක්වනු ලැබේ
රාහුල තෙරුන් වහන්සේ මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකට පෙර බුදු වූ පදුමුත්තර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයෙහි හංසවතී නුවර ගොවි මහාසාල කුලයක ඉපිද තම මුතුන් මුතුන් මිත්තන්ගෙන් ලැබී ඇති මහා ධන රාශිය පරලොව යහපත වෙනුවෙන් වාසල් දොරටුව සිට දුගී මගී යාචකයන්ට දුන්හ. හෙතෙම දිනක් මුව සෝදනු පිණිස ගම්න් පිටතට ගිය කල්හි එක්තරා ඉර්ධිමත් තාපස දෙදෙනකු අහසින් එහි පැමිණ සිටිනු දැක එයින් එක් තාපස කෙනෙකුට ආරාධනා කොට නිතිපතා දන් දුන්නේය.
මීට කල්ප ලක්ෂයකට පෙර පදුමුත්තර ලෝකනායකයාණන් වහන්සේ ලෝ සතුන් සසර දුකින් එතෙර කිරීම සඳහා දම් දෙසන සමයෙහි රට්ඨපාල මහරහතන් වහන්සේ මහාසාර කුලයක ඉපිද, වැඩිවියට පත් වූ කල්හි දෙමාපියන්ගේ අභාවයෙන් පසුව මහත් ධනස්කන්දයකට හිමිකම් කියන්නට විය. දිනක් මේ කුල පුත්‍රයා තමාට පිය උරුමයෙන් හිමි වූ අපරිමිත ධනය පිළිබඳ මෙසේ සිතීය. මාගේ දෙමාපියන් මෙතරම් වු ධනයක් රැස්කොට කිසිවක් නොගෙන පරලොව ගියහ. එබැවින් මා විසින් මේ සියලු ධනයන් පරලොව ගෙන යා යුතුයැ’යි කල්පනා කොට මේ ධනස්කන්ධය පරලොව ගෙන යා හැකි එකම මඟ දන්දීම යැයි නුවණින් දැන එතැන් සිට දුගී මගී යාචකාදීන්ට මහ දන් දෙන්නට වූයේය.
දිනක් තම යහළුවකු සමඟ දිය නෑම සඳහා යමින් සිටිය දී සෘද්ධිමත් තාපසයෙකු දැක උන්වහන්සේ කෙරෙහි පැහැදී, එම තාපසතුමා නිතිපතා තම නිවසට වැඩමවා දනින් පැනින් උපස්ථාන කරන්නට විය. එසේ නිතිපතා දනට වඩින තාපසතුමා දන් වළදා අවසානයේ පින් දෙමින් ‘ සක් දෙවි රජුට මෙන් ඔබට සම්පත් ලැබේවා’ යි ප්‍රාර්ථනා කරන්නේය. මෙයින් සක්දෙව් සම්පත්තිය පිළිබඳ සිත් අලවාගත් මෙතුමා දිවි අවසානයේ එයින් චුතව දෙව්ලොව සක්දෙවි රජව ඉපිද ඇත.
අප බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනයෙහි පැවිදිව සසුන් පිළිවෙත් පිරූ කුණ්ඩදාන නම් භික්ෂුවක් වාසය කළහ. උන්වහන්සේ පැවිදි වු දින සිට එක්තරා ස්ත්‍රියක් උන්වහන්සේ පසු පස හැම විටම, හැම තැනටම එන්නට විය. එහෙත් තෙරුන් වහන්සේ එය නොදක්නා සේක. එහෙත් අනෙකුත් භික්ෂූන් වහන්සේලා ද අවට සිටින ජනයා ද එය දකින්නාහ. උන්වහන්සේ පිඬු සිඟා වැඩිය කල්හි දන් පිළිගන්වන ජනතාව,
“මේ කොටස නුඹ වහන්සේටය. මේ කොටස නුඹ වහන්සේගේ යෙහෙළියටය.”
අවබෝධයෙන් යුතු වචන කථා කරන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය වංගීස මහරහතන් වහන්සේට හිමි වෙයි. උන්වහන්සේ නිතරම බුදුගුණ වර්ණනා කරයි. විසිතුරු උපමා අලංකාර වචන භාවිත කරමින් නොයෙක් පද සිය දහස් ගණනින් බුදුගුණ වර්ණනා කරමින් සර්වඥයන් වහන්සේ කරා එළඹෙයි. එහෙයින් අවබෝධයෙන් යුතු වචන කථා කරන භික්ෂූන් අතරෙහි අග්‍රස්ථානය ලැබූ සේක උන් වහන්සේගේ පූර්වාපර චරිතාපදානය මෙසේය.
මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකට පූර්වයෙහි ලොව පහල වූ පදුමුත්තර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ හංසවතී නුවර මහා සම්පත් ඇති කුලයක කුලපුත්‍රයෙක් ව උපන්නේය. හෙතෙම වැඩිවියට පත්ව දිනක් පියුමතුරා නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් බණ අසා අවබෝධයෙන් යුතු වචන කථා කරන භික්ෂූන් අතර අග්‍රස්ථානය තබනු දැක් “මම ද අනාගතයෙහි මෙබඳු පදවියක් ලබන්නෙමි“යි අධිෂ්ඨාන කොට ගත්තේය ඒ කුල පුත්‍ර තෙම සත් දිනක් මුළුල්ලේ බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝයාට මහ දන් පවත්වා අවසානයේ දී තම අභිප්‍රාය බුදුරජාණන් වහන්සේට දැන්වීය. බුදුරජාණන් වහන්සේ අනාගතය බලා එම ප්‍රාර්ථනාව සඵල වනු දැක “ කුල පුත්‍රය, මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකට මතු බුදුවන ගෞතම නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනයෙහි තොප අවබෝධයෙන් යුතු වචන කථා කරන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලබන්නේ යැ“ යි නියත වූ විවරණ දුන් සේක.
වග්ගන්ත පුත්‍ර උපසේන මහරහතන් වහන්සේ හැම අතින් ම පැහැදීම් ගෙනදෙන භික්ෂූන් අතර අගතැන්පත් වූ සේක. තමා පමණක් නොව තමාගේ පිරිස ද එබඳු පැහැදීම් ගෙනදෙන ගති පැවතුම් ඇති හෙයින් ඒ පදිංචියට සුදුසු කම් ඇති භික්ෂුවක් වූ සේක. උන්වහන්සේගේ පූර්වාපර චරිතාපදානය පහතින් දැක්වේ.
කල්ප ලක්ෂයකට පූර්වයෙහි මෙලොව පහළ වූ පදුමුත්තර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ සියලු සතුන් සසරින් එතෙර කරවනු පිණිස ධර්ම දේශනා කරන සමයෙහි මේ උපසේන තෙරුන් වහන්සේ හංසවතී නුවර කුලගෙයක ඉපිද වැඩිවිය පැමිණ. බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් බණ අසනු පිණිස විහරස්ථානයට ගිය. එකල්හි බුදුරජාණන් වහන්සේ එක්තරා භික්ෂුවක් “හැම අතින්ම පැහැදීම ගෙනදෙන භික්ෂූන් අතරෙහි අග්‍රස්ථානය“ ලබනු දැක මම ද අනාගතයෙහි මෙබඳු පදවියක් ලබන්නේ අධිෂ්ඨාන කොට සත් දවසක් බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝයාට මහ දන් පවත්වා අවසානයේ දී තම අපේක්ෂාව බුදු බුදුරජාණන් වහන්සේට සැලකර සිටියේය. බුදුරජාණන් වහන්සේ අනාගතය බලා ඔහුගේ ප්‍රාර්ථනාවන් සඵල වනු දැක “ කුල පුත්‍රය, තොප ගේ අභිප්‍රාය මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකටයකට මත්තෙහි බුදුවන ගෞතම නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනයෙහි සිද්ධ වන්නේ යැ“ යි නියත විවරණ දුන් සේක.
දබ්බ මල්ලපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ මනාකොට සෙනසුක් පනවන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ලැබූ සේක. සියලුම අටළොස් මහා විහාර මනාව පිරිසිදු කොට ඇඳ පුටු සකස් කොට පැන් එළවා තබා කළ යුතු සියලු කාර්යයන් ව සකස් කිරීම උන්වහන්සේගේ සිරිත හෙයින් මේ සෙනසුන් පනවන භික්ෂූන් අතරින් මුල් තැන ලබන ලද්දේය. මල්ල රට රජුගේ පුත්‍ර හෙයින් මල්ලරාජ පුත්‍ර යනුවෙන් ද හැඳින්වෙන උන්වහන්සේ නමින් නම් වනසේක මහරහතන් වහන්සේගේ පූර්වාපර චරිතාපදානයක් මෙසේය.
කල්ප ලක්ෂයකට පූර්වයෙහි මෙලොව පහළ වූ පදුමුත්තර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයෙහි මේ දබ්බ තෙරුන් වහන්සේ හංසවතී නුවර කුලගෙයක ඉපිද වැඩිවිය පැමිණ එක් දිනක් බුදු බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් බණ ඇසීමට ගියහ. එහිදී බුදුරජාණන් වහන්සේ එක්තරා භික්ෂුවක් සෙනසුන් පනවන්නන් අතර අග්‍රස්ථානයෙහි තබනු දැක තමාද අනාගතයෙහි මෙබඳු පදවියක් ලබන්නෙමි අධිෂ්ඨාන කොට සත් දිනක් මුළුල්ලෙහි බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝයා වහන්සේට මහ දන් පවත්වා අවසානයේ දී තම අභිප්‍රාය පියාණන් වහන්සේට සැළ කළහ. සර්වඥයන් වහන්සේ අනා අනාගතයේ බලා එය සඵල වනු දැක එම්බා කුලපුත්‍රය. මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකටයකට මත්තෙහි ලොව පහළවන ගෞතම නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනයෙහි සෙනසුන් පනවන භික්ෂූන් අතරින් අග්‍රස්ථානය ඔබට ලැබෙන්යැයි විවරණ දුන් සේකැ.